Η «Αναφορά στον Γκρέκο» είναι μια αναφορά στην προσωπική πορεία του Καζαντζάκη, που απευθύνεται υποθετικά στον πνευματικό του προπάτορα, τον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο, γνωστό ως Γκρέκο. Στην πραγματικότητα, είναι μια σύνοψη των αντιλήψεων του Καζαντζάκη για τον κόσμο και τη ζωή, ένα είδος εσωτερικής αυτοβιογραφίας, όπου τονίζει τις προσπάθειες και τους στόχους του. Δεν διηγείται συνολικά τη ζωή του, αλλά υπογραμμίζει τις περιόδους που υπήρξαν σημαδιακές, και σταματά στο έργο που ο ίδιος θεωρούσε σημαντικότερο, στην «Οδύσσεια». Τα γεγονότα αναμειγνύονται με τους μύθους, τα αληθινά ταξίδια με τα ταξίδια από το ανοιχτό παράθυρο, οι ελπίδες με τις χίμαιρες και οι φιγούρες στους πίνακες του Γκρέκο με τον ίδιο τον αφηγητή.
«Νίκησα; Νικήθηκα; Τούτο μονάχα ξέρω: Είμαι γεμάτος πληγές και στέκομαι όρθιος».
Στην «Αναφορά» του, ο Καζαντζάκης μιλάει για τη ζωή του στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη, για την οικογένειά του, για τα συναξάρια των αγίων, που τον συντρόφευαν τα πρώτα χρόνια, για τη λαχτάρα του να φύγει από το στενό περιβάλλον του νησιού και να ανοίξει τα φτερά του στον κόσμο –«καλή είναι η Κρήτη, αλλά μονάχα για να πάρεις φόρα»–, για τις σπουδές του στη Νάξο και τις εφηβικές του ανησυχίες, για την παραμονή του στην Αθήνα και την περιήγησή του στην Ελλάδα, για το προσκύνημά του στο Άγιο Όρος με τον Σικελιανό, για τη σχέση του με τη θρησκεία και τον Θεό –«μπας και ήρθε η σειρά του ανθρώπου ν’ αναλάβει την ευθύνη;»–για την επίδραση που είχε πάνω του η φιλοσοφία του Νίτσε, για τα ταξίδια του στην Ιταλία, την Ιερουσαλήμ και την έρημο του Σινά, για το Παρίσι, τη Βιέννη, το Βερολίνο, τη Ρωσία και τον Καύκασο, για το πόσο σημαντικός υπήρξε για εκείνον ο Ζορμπάς –«εγώ σπάνια μιλούσα, τι να πει ένας “διανοούμενος” σ’ ένα Δράκο;»– για τη σύλληψη της «Οδύσσειας» και την «Κρητική Ματιά» στον κόσμο.
Τέλος, εξομολογείται στον Γκρέκο:
«Κάθε άρτιος άνθρωπος έχει μέσα του, στην καρδιά της καρδιάς του, ένα κέντρο μυστικό και γύρω του περιστρέφονται τα πάντα. Ο μυστικός αυτός στρόβιλος δίνει ενότητα στον στοχασμό και στην πράξη μας, και μας βοηθάει να βρούμε ή να εφεύρουμε την αρμονία του κόσμου. Άλλοι έχουν τον έρωτα, άλλοι τη δίψα της μάθησης, άλλοι την καλοσύνη ή την ομορφιά· ή τη λαχτάρα του χρυσού και της εξουσίας· κι όλα τ’ αξιολογούν και τα υποτάσσουν στο κεντρικό τους αυτό πάθος. Αλίμονο στον άνθρωπο που μέσα του δεν νιώθει να τον κυβερνά ένας απόλυτος μονάρχης· η ζωή του κατασκορπίζεται ακυβέρνητη και ασυνάρτητη σε όλους τους ανέμους».
Το Χαμένο Νόμπελ, σελ. 485-487
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου