Τόλης Νικηφόρου - μια κιμωλία στο μαυροπίνακα

μια κιμωλία στο μαυροπίνακα
ξαναδιαβάζω τα ποιήματά μου
χρόνια μετά βυθίζομαι στα χρώματα
στη μουσική των λέξεων
έκπληκτος διακρίνω
να αναδύονται γρίφοι και αινίγματα
εκστατικά φωνήεντα
που θέλγεται το άγνωστο να μου υπαγορεύει

κάπως καλύτερα αναγνωρίζω τώρα
αυτά που γράφει ο δάσκαλος στο μαυροπίνακα
μια κιμωλία εγώ που λιώνει αργά
ανάμεσα στα δάχτυλά του.

Τόλης Νικηφόρου (1938)
Πηγή: Μια κιμωλία στο μαυροπίνακα, Μανδραγόρας 2012.

Τόλης Νικηφόρου καμιά φορά σαν δέντρο ή σαν πουλί

υπάρχει μέσα μου ένα φως.
καμιά φορά σαν δέντρο ή σαν πουλί
ή ξέφτι απ’ το γαλάζιο στο περβάζι σου.
υπάρχει μέσα μου ένα φως
που όλα τα ξέρει
κι όλα τα αισθάνεται
μοναχικό που ταξιδεύει απ’ την αρχή του χρόνου
που αστράφτει μέσα στη μεγάλη νύχτα…
και δεν παραδίδεται

Πηγή: Ένα λιβάδι μέσα στην ομίχλη που ονειρεύεται, 2002.

Τόλης Νικηφόρου - μέσα στα χρώματα μπροστά μου η Έφη

εκεί που πήγαινα βαρύς και μόνος με τα χρόνια μου
στην Εγνατία ανάμεσα σε χωρικούς και μαγαζάτορες
βγήκε και πάλι ξαφνικά μέσα στα χρώματα
μπροστά μου η Έφη κι έγειρε να σκουπίσει με τα
μάτια της τη μελανιά απ’ το παλιό μου μπικ στο
μέτωπο. ένα δειλό πορτοκαλί αχνοχάραζε στα χείλη
της κι ένα βαθύ γαλάζιο ξέφτι τ’ ουρανού είχε
σκαλώσει στα μαλλιά της. σφιχτά κρατώντας τα βιβλία
στο λευκό πουκάμισο η ίδια εκείνη Έφη απ’ τα
δεκαοχτώ το ίδιο σκονισμένο απομεσήμερο τα ίδια
εκείνα μάτια μέσα στη θλίψη που χαμογελούσαν

(Από τη συλλογή «Ένα λιβάδι μέσα στην ομίχλη που ονειρεύεται», εκδ. Νέα Πορεία, 2002. Περιλαμβάνεται και στη συγκεντρωτική έκδοση «Τόλης Νικηφόρου – Ίχνη του δέους», εκδ. Ρώμη 2018.)

Πηγή : Andro.gr [ https://www.andro.gr/special-categories/badges/oi-poihtes-mas-gia-mia-xamenh-agaph/2/ ]

Τόλης Νικηφόρου - βυθισμένοι σε αχνά χαμόγελα και φως

 
βυθισμένοι σε αχνά χαμόγελα και φως
μέσα σε πολύχρωμα αδιάβροχα και ζεστούς σκούφους
φορώντας τις μαγικές τους μπότες
βυθισμένοι σε αχνά χαμόγελα και φως
κάθε πρωί εισπλέουν στο νηπιαγωγείο της γειτονιάς
οι άγγελοι που δεν γνωρίσαμε
σαν μπίλιες απ’ τις τσέπες τους στο χώμα απλώνουν
όλα τ’ αστέρια τ’ ουρανού
μας δείχνουν τον θεό που δεν πιστέψαμε
σκορπίζουν στον αέρα θαύματα που δεν αξίζουμε
με μιαν ανάσα τους στηρίζουν την ετοιμόρροπη ζωή μας

(από τη συλλογή Χώμα στον ουρανό, 1998)

Τόλης Νικηφόρου - μοναχικό πουλί σ’ άδειο ουρανό

κανένα όνειρο δεν μένει ατιμώρητο
κανένα ξέφτι από βαθύ γαλάζιο

καράβια ταξιδεύουν σ’ άγνωστα νερά
λιβάδια ανθίζουν
παλιά καινούρια γράμματα
προφέρουν μακρινές φωνές
το μυστικό αλφάβητο του κόσμου

πυκνή ομίχλη μες στο χάραμα
κι ένα μοναχικό πουλί σ’ άδειο ουρανό.

Τόλης Νικηφόρου ( 1938)
Πηγή: Μια κιμωλία στον μαυροπίνακα, Αθήνα: Μανδραγόρας 2012.

Τόλης Νικηφόρου - τα δέντρα

 εξόριστα παιδιά τ' ουρανού

για την απόλυτη αθωότητά τους

χωρίς πίκρα κατάντικρυ στο γαλάζιο

ανοίγουν μεγάλα πράσινα μάτια

κι άλλες φορές κίτρινα ή κόκκινα

χορδές της μουσικής και της μοναξιάς τους

τα δέντρα υμνούν το φως

ανάβοντας σιωπηλά το κάθε τους φύλλο

ψιθυρίζοντας ένα παιδικό τραγούδι

αγγίζοντας τη φουντωτή ουρά του ανέμου

φιλοξενώντας πουλιά κι αστέρια

έτσι μιλώντας για το απρόσιτο

τα δέντρα

ένα ουράνιο τόξο που φύτρωσε στη γη

φωτίζουν γαλήνια την αιωνιότητα

για τον άνθρωπο

από τη συλλογή Ξένες χώρες, 1991

Τόλης Νικηφόρου - Έζησα χρόνια και δεν έμαθα

Έζησα χρόνια, διάβασα, ταξίδεψα, όμως ποτέ δεν έμαθα ποιος είμαι, τί είναι ο δρόμος και πού βγάζει. Ίσως τα μάτια μου να θάμπωσαν ίχνη ζωής κρυσταλλωμένα στις σελίδες, κάτω απ' το φως όσα κοιτούσα και δεν έβλεπα, εκείνοι που πολύ αγάπησα, ανίδεοι σαν εμένα. Έζησα χρόνια και δεν πήρα απάντηση γι’ αυτό που αστράφτει μέσα μου, αυτό που μου 'δωσε πνοή και με σκοτώνει. Έζησα χρόνια και δεν έμαθα.

[πηγή: Τόλης Νικηφόρου, Ο πλοηγός του απείρου. Ποιήματα 1966-2002, Νέα Πορεία, Θεσσαλονίκη 2004, σ. 307]

Τόλης Νικηφόρου - Χρέος

 Χρωστάμε μόνον

σε κείνους που πολύ αγάπησαν

και ζήσανε την πίκρα

χρωστάμε μόνον

σε κείνους που πολύ αγωνίστηκαν

και ζήσανε την ήττα

χρωστάμε μόνον

σε κείνους που πολύ ονειρεύτηκαν

και ζήσανε τον εφιάλτη

χρωστάμε μόνον

σε κείνους που περιφρονήσανε τον θάνατο

και πέθαναν κι είναι νεκροί κι ανθίζουν

και μυρώνουνε το χώμα

χρωστάμε μόνον

το φως του κόσμου

Αυτό είναι το δικό μας χρέος…

Αναρχικά, (1979)

Τόλης Νικηφόρου - Ποιήματα

ένα παιδί

με το πρόσωπο κολλημένο στο τζάμι

κοιτάζω εκστατικά

πίσω απ’ τις στάλες της βροχής

ένα πολύχρωμο κόσμο

κρύβω μέσα μου ένα παιδί

με τις τσέπες γεμάτες μπίλιες

μέσα στο χειμώνα

ένα παιδί με δακρυσμένα μάτια

για το γατάκι του που πέθανε

για το λουλούδι που μαράθηκε

για όσους έφυγαν χωρίς επιστροφή

κρύβω μέσα μου ένα παιδί

με τρύπιο παλτό

που λαχταράει τα ζεστά κάστανα

τη γειτονιά και τους φίλους

την άνοιξη που θα ’ρθει

κρύβω μέσα μου ένα παιδί

που δεν δέχεται

πως μπορώ να γελάω

όταν την ίδια στιγμή κάποιος κλαίει

κρύβω μέσα μου ένα παιδί

απαρηγόρητο

που θα ’θελε να φτιάξει τη ζωή

στα μέτρα της καρδιάς του

Αναρχικά (1979)

επίλογος

έστω λοιπόν

όταν στεγνώσει το ποτάμι

όταν στερέψει η μνήμη

αίμα, δάκρυ κι ιδρώτα

ας είναι η αθωότητα το τελευταίο ψήγμα

στης φύσης που απομένει την τραχιά παλάμη

έστω λοιπόν

η έσχατη αυτή γαλήνη

τα πρόσωπα ας κρυσταλλώσει των πεθαμένων

για να βλαστήσουν στα τυφλά τους μάτια

κίτρινες πεταλούδες

φωνές παιδιών

μια στήλη ίσως καπνού που χαιρετίζει

τον γυρισμό από ατέλειωτο σκοτάδι

έστω λοιπόν

αν είναι η νύχτα να σφραγίσει αυτόν τον κύκλο

κάτω απ’ τις ρημαγμένες πέτρες

ας μπουμπουκιάσει ένα καινούριο φως

Ο πλοηγός του απείρου (1986)

αυτοβιογραφία, 1

κρατάω την ανθρωπότητα στην αγκαλιά μου

απλώνω τα σπασμένα δάχτυλα

και της χαϊδεύω τα μαλλιά

της γράφω παραμύθια

της ψιθυρίζω ποιήματα

και τη φιλάω τρυφερά στα μάτια

λες κι είναι ένα μικρό παιδί

ζεστό καφτό

και με τον εφιάλτη από τον ύπνο τρομαγμένο

λες κι είναι το δικό μου το παιδί

λες κι είναι όλα τα παιδιά του κόσμου

που αξίζουν ένα θαύμα καθημερινό

όπως το βότσαλο όταν αστράφτει

με χίλια χρώματα στα διάφανα νερά

και ζουν μέσα στο ψέμα και τον θάνατο

κρατάω την ανθρωπότητα στην αγκαλιά μου

να τη ζεστάνω για να ζεσταθώ κι εγώ

και της μιλάω για ν’ ακούσω ζωντανή φωνή

και κλαίω

Την κοκκινόμαυρη ανεμίζοντας της ουτοπίας (1997)

λάμπουν σαν δάκρυα τα Χριστούγεννα

ένας μικρός χριστός γεννιέται πάλι αύριο

μόνος στον κόσμο

ένας μικρός χριστός που ζωγραφίζει θαμπά στο τζάμι

δέντρα για τα παιδιά

καράβια για τα όνειρα

ένα παραμύθι της αγάπης για τους απελπισμένους

παραμονή

και τα χιλιάδες φώτα της πλατείας

στα μάτια του λάμπουν σαν δάκρυα

Γαλάζιο βαθύ σαν αντίο (1999)

και ούτε καν γνωρίζει τ’ όνομά της

υπάρχουν, είπε, μυριάδες ενοχές

η αθωότητα όμως είναι μία

μία και μόνη στη δική της χώρα

και ούτε καν γνωρίζει τ’ όνομά της

έκθαμβη μέσα στα θηρία περιφέρεται

όλα τα βλέπει

όλα τα ανέχεται

σ’ όλα σκορπίζει το δικό της φως

φως ολοφάνερο και μυστικό

που σβήνει και δεν χάνεται

με χίλια χρώματα λευκό

απορημένο φως

μικρό μου χειμωνιάτικο πουλί

ανυπεράσπιστο τραγούδι τ’ ουρανού

Μυστικά και θαύματα,

ο ανεξερεύνητος λόγος της ουτοπίας (2007)

γιατί το φως

υμνώ το φως

για να εξορκίσω το σκοτάδι

γιατί πίσω απ’ το κόκκινο

και το βαθύ γαλάζιο

κυλάει ένα ποτάμι θλίψης

υμνώ το φως

σαν χάδι στο παιδί

που ακόμα ελπίζει μέσα μου

σαν κάποια λύτρωση

απ’ τα πολλά μου τραύματα

υμνώ το φως

γιατί είμαι πλάσμα του βυθού

που απώλεσε τον ουρανό

και τον αναζητά

και τον επικαλείται απελπισμένα

υμνώ το φως

γιατί το φως πηγάζει μέσα μου

γιατί δεν έχω άλλη πατρίδα

Φλόγα απ’ τη στάχτη (2017)

Από το βιβλίο «Τόλης Νικηφόρου - Ίχνη του δέους [Επιλεγμένα ποιήματα 1966-2017]», εκδ. Ρώμη 2018.

Πηγή: https://ppirinas.blogspot.com/2018/12/blog-post_24.html

Τόλης Νικηφόρου - Πορεία στην ομίχλη

 θα πω λοιπόν τα δυό φτωχά μου λόγια

κι εγώ πριν φύγω με τη σειρά μου

θα περπατήσω σχεδόν τυφλός στα σκοτεινά

μ’ ένα παράφωνο τραγούδι

μιλώντας σε φανταστικούς διαβάτες

σφίγγοντας το ένα χέρι μου με τ’ άλλο

σα νιώθω μόνος

 

μες στην ομίχλη θα σηκώνονται

στριγγές και κούφιες

άγνωστες ολότελα κραυγές

φωνές το ίδιο αλλότριες

είτε σημαίνουνε χαρά είτε λύπη

σφυρίχτρες διαπεραστικές και σάλπιγγες

αλαλαγμοί και βογγητά

ο σκουριασμένος στεναγμός

μιας βρύσης δίχως νερό

 

σημαίες θ’ ανεμίζουνε γιορταστικά

στο περιθώριο της νύχτας

λάβαρα με παράδοξα χρώματα

αλλόκοτους συνδυασμούς

 

θα ματώσω χέρια και γόνατα

τη γλώσσα μου θα δαγκάσω χτυπώντας σε τοίχους

θα εξουθενωθεί το κορμί μου

τίποτα όμως δε θάχω να φοβηθώ

καθώς ο δρόμος θάναι πια μέσα μου

οι φλέβες και τα νεύρα

αυτή η σπονδυλική μου στήλη

αν μου μείνει μια μόνο κλωστή

απ’ αυτή θα κρατηθώ

μισό δευτερόλεπτο πριν σπάσει

αν μου μείνει μια αχτίδα φως

ας οδηγήσει ένα μονάχα βήμα.

 

                 Περιοδικό  Το δέντρο

Τόλης Νικηφόρου, γαλάζιο βαθύ σαν αντίο

κι έμεινα μόνος, με το γαλάζιο έλεος της τελευταίας στιγμής στα μάτια σου, γαλάζιο ωκεανός και σιωπητήριο, γαλάζιο που με γέννησε, με φώτιζε και με σκοτείνιαζε, που ακτινοβολούσε και φτερούγιζε. έμεινα μόνος με το βαθύ γαλάζιο σαν αντίο στα μάτια σου, μητέρα

Από τη συλλογή Γαλάζιο βαθύ σαν αντίο (1999) του Τόλη Νικηφόρου

Τόλης Νικηφόρου - Θέα απ' τη λεκάνη της ξενιτιάς

το κρύο μπαίνει απ' το σπασμένο τζάμι
μπαίνει το μαυροπούλι με το ράμφος του
και το αχνό διάγραμμα τριών σπιτιών
μπαίνει μια λυγερή αφρικάνα
με τις αυθάδικες γροθιές για στήθια
μπαίνουνε γλάστρες κίτρινες, πορτοκαλιές
ρούχα που κυματίζουν στο σχοινί
κάποιος που πίνει απέναντι καφέ
σκυφτός και μόνος

το κρύο μπαίνει γκρίζο απ' το σπασμένο τζάμι
μπαίνει σκυφτό και μόνο
η μουσική ακούγεται
σαν νάναι λάθος οι στροφές του δίσκου

Από το τίποτα σαν θαύμα ξαφνικά, Μανδραγόρας, 2018.

Τόλης Νικηφόρου - Να είναι άνοιξη

να είναι άνοιξη στα δεκαοχτώ μας χρόνια

ζουζούνια και πουλιά να φτερουγίζουν

τριγύρω στ’ ανθισμένα δέντρα

και να τελειώνουν τα μαθήματα

να ’μαστε σύντομα ελεύθεροι επιτέλους

και να μιλάμε να γελάμε

και να μας περιμένει

μεθυστικά ατέλειωτο το καλοκαίρι

ένα γλυκό κορίτσι να μας γνέφει

πιο κάτω στη στροφή του δρόμου

να είναι όνειρο η ζωή

μέσα σε διάφανη ομίχλη

κόκκινες πηχτές σταγόνες, Μανδραγόρας, 2019.

Τόλης Νικηφόρου - συλλέκτης τραυμάτων

από την εποχή της αθωότητας

υπήρξα ακούσιος συλλέκτης

στο μέτωπο ή το σώμα

στο κέντρο ιδίως της καρδιάς

απέκτησα λοιπόν μια πλούσια συλλογή

και όσο κι αν τα νόμιζα θανάσιμα

έμαθα τελικά να επιβιώνω

με τα πολλά μου τραύματα

κατάπληκτος αργότερα ανακάλυψα

ότι καμιά φορά τα τραύματα

έχουν στενή συγγένεια με το φως

κατάπληκτος διαπίστωσα

ότι απ’ τα γονίδια πιο πολύ

κι απ’ οτιδήποτε άλλο στη ζωή

είμαι τα τραύματά μου

Τόλης Νικηφόρου, φλόγα απ' τη στάχτη

Τόλης Νικηφόρου - το χαρούμενο ποίημα

έπεσε σαν νιφάδα από τον ουρανό
και στροβιλίστηκε στα μάτια των παιδιών

μα τι γυρεύει ένα ποίημα χαρούμενο
σ’ αυτόν τον λυπημένο κόσμο;
και τι γυρεύει ένας κόσμος λυπημένος
σ’ αυτό το χαρούμενο ποίημα;

τίποτα δεν γυρεύουν
δεν έμαθαν ποτέ γραφή και ανάγνωση

Μυστικά και θαύματα | ο ανεξερεύνητος λόγος της ουτοπίας, 2007.

Τόλης Νικηφόρου - πέρα από κάθε λογική

με πόσα επιφωνήματα

γράφεται ο έρωτας

με πόσες αυταπάτες η διάρκεια

με πόσο ψύχος συλλαβίζεται

το τέλος;

και το νηφάλιο ύστερα

με πόσες γράφεται απορίες

μα τίποτα δεν φοβηθήκαμε

μια ξαφνική επιστροφή

τους γείτονες που σίγουρα μας άκουγαν

κάποια προδοτικά ίχνη;

πώς άραγε άναψε η φωτιά

πώς έσβησε

πώς χόρτασαν οι αχόρταγοι

κι έγινε στάχτη τέτοιο πάθος;

ένα ποίημα

μια λάμψη ξαφνικά απ’ το τίποτα

είναι ο έρωτας

μυστήριο πέρα από κάθε λογική

και κάθε απάντηση

(από τη συλλογή Φαντάσματα, 2020) 

Τόλης Νικηηφόρου - γιορτάζω

γιορτάζω

δεν θ’ απομείνει
οuτ’ ένας στίχος
μια λέξη
ελάχιστο ένα ίχνος
στην κινούμενη άμμο

υμνώ λοιπόν το φως
μπροστά στην προαιώνια νύχτα
γιορτάζω
το δευτερόλεπτο της ύπαρξης
γράφοντας δακρυσμένα ποιήματα

κάθε βιβλίο μου
στην άβυσσο του τίποτα
είναι ένα πείσμα
μια περηφάνια

μια χειραψία με τη ματαιότητα
και το ανεξιχνίαστο μέλλον

(από τη συλλογή Φλόγα απ' τη στάχτη, 2017, Επιλεγμένα ποιήματα Ίχνη του δέους, 2018)

Τόλης Νικηφόρου - το ξεχασμένο εκείνο άρωμα

και ξαφνικά συναντηθήκαμε
σε μια στροφή του δρόμου
αυθόρμητα απλώσαμε τα χέρια
μετά από τόσα χρόνια
δεν άλλαξες θα λέγαμε
αν έβγαιναν οι λέξεις απ’ το στόμα
και πάντα σ’ αγαπώ
χαθήκαμε για λίγο
ο ένας μέσα στα μάτια του άλλου

καθίσαμε μετά σ’ ένα παγκάκι
όπως σχεδόν μιαν άλλη εποχή
βουρκώσαμε αλλά δεν κλάψαμε
εισπνεύσαμε βαθιά
το ξεχασμένο εκείνο άρωμα
ενώ κάπου μακριά ακούσαμε
να παίζει το τραγούδι μας

χωρίσαμε ύστερα διστακτικά
μ’ ένα τρυφερό σπαρακτικό φιλί
γιατί ήταν ήδη νύχτα σκοτεινή
και πια δεν θα ξημέρωνε ποτέ

Από τη συλλογή σαν τον πυράκανθο (2022) του Τόλη Νικηφόρου

Τόλης Νικηφόρου - Η μπαλάντα του Μπωντλαίρ

Όποιος στην ποίηση βαπτίστηκε με βία,

μωρός θα ήταν ή βαριά κριματισμένος,

στου Σιλωάμ την κολυμβήθρα η αμαρτία

ξεπλύθη. Όμως γυρνά αιώνια γελασμένος

πως στα νερά της Στύγας είν’ λουσμένος.

Μποέμ, ανέστιος, μπαλάντα ενός φλανέρ,

που άτρωτος περνιέται ο καημένος

και μαχαιρώνεται στους στίχους του Μπωντλαίρ.

Μεταλαβαίνει μια γλυκόπιοτη αγωνία

χωρίς ποτέ φως θεϊκό να’ χει δωρίσει,

τα σωθικά του σκίζουν ράμφη με μανία

που μαύρος οίστρος πάλι θα γεννήσει,

τον έχει ακοίμητο σκουλήκι ροκανίσει,

σημαδεμένης τράπουλας τρελός ζογκλέρ,

που έχει άδοξα στο βράχο μαρτυρήσει

και μαχαιρώνεται στους στίχους του Μπωντλαίρ.

Για φεγγαρόσκιωτους κι ανήλιους τόπους,

βάζει στα φέρετρα πανιά και ταξιδεύει.

Ναυάγιου συντρίμμι σώζει ανθρώπους,

καθώς η άβυσσος κρυφά παραμονεύει,

τον αστρολάβο του ν’ αρπάξει που χορεύει

στις κυματοκορφές. Ληστής κι αδέξιος κομπέρ,

με τα μπουλούκια του έρωτα περιοδεύει

και μαχαιρώνεται στους στίχους του Μπωντλαίρ.

Σβήνουν οι ανέμοι στην ψυχή και τόνε σέρνει

μέσα της η γη. Ψεύτικο γνέφει «à tout à l'heure»,

με τη στερνή μπαλάντα του στην πλώρη γέρνει

και μαχαιρώνεται στους στίχους του Μπωντλαίρ.

Τόλης Νικηφόρου - αργά το βράδυ στο παράθυρο

ένα μοναχικό πουλί

που φτερουγίζει μισοπαγωμένο

αργά το βράδυ στο παράθυρο

είναι τα ποιήματά μου

ραμφίζει το τζάμι απελπισμένα

μήπως και κάποιος του ανοίξει

μήπως και διακρίνει μέσα στο σκοτάδι

στα μάτια σας τη λάμψη εκείνη

θα απλώσει τότε τις φτερούγες

και θα κουρνιάσει

πάνω στην καρδιά σας

κι αν δεν το διώξετε

θα μείνει εκεί για πάντα

ένα μελωδικό πουλί

είναι τα ποιήματά μου

που φτερουγίζει κάποτε παρήγορα

νύχτα στην ερημιά

Φαντάσματα, 2020