Xόρχε Λουί Μπόρχες - Δύο ποιήματα για τον Ηράκλειτο

 

Ηράκλειτος

Το δεύτερο μισοσκόταδο.

Η νύχτα που βαθαίνει μες στον ύπνο

Η κάθαρση κι η λησμονιά.

Το πρώτο μισοσκόταδο.

Το πρωινό που ήταν αυγή.

Η μέρα που ήταν πρωί.

Η πλούσια μέρα που θα καταλήξει σε μια χαμένη βραδιά.

Το δεύτερο μισοσκόταδο.

Η νύχτα − τούτο το άλλο ένδυμα του χρόνου.

Η κάθαρση κι η λησμονιά.

Το πρώτο μισοσκόταδο...

Το φευγαλέο ξημέρωμα και, καθώς ξημερώνει,

η αγωνία του Έλληνα.

Τι υφάδι είναι τούτο

του είναι του θα ’ναι και του ήταν;

Και ποιο είναι τούτο το ποτάμι

              που μέσα του κυλάει ο Γάγγης;

Τι είναι τούτο το ποτάμι

              που την πηγή του δεν αντέχεις καν φανταστείς;

Τι είναι τούτο το ποτάμι

              που παρασέρνει ξίφη και μυθολογίες;

Είναι ανώφελο να κοιμηθώ.

Κυλάει μες στον ύπνο, στην έρημο, στα υπόγεια.

Με παρασέρνει το ποτάμι και το ποτάμι τούτο είμαι εγώ.

Είμαι από μια ύλη από αινιγματικό χρόνο

              που συνεχώς μεταβάλλεται.

Ίσως η πηγή να βρίσκεται μέσα μου

Ίσως απ’ τη σκιά μου

να αναβλύζουν οι μέρες: ανελέητες και φανταστικές.

Το εγκώμιο της σκιάς, 1969.

                          Ηράκλειτος

Ο Ηράκλειτος περπατάει βραδάκι

για την Έφεσο. Το δειλινό τον έφερε

χωρίς να το ’χει συνειδητά επιδιώξει

στην όχθη ενός σιωπηλού ποταμού.

Δεν ήξερε ούτε πώς τον έλεγαν, ούτε κατά πού πάει.

Υπήρχε ένας πέτρινος Ιανός και κάτι λεύκες.

Κοιτάζεται στον αεικίνητο καθρέφτη

και συλλαμβάνει και επεξεργάζεται τη φράση

που κράτησαν αμετάβλητη

οι ανθρώπινες γενιές. Η φωνή του εξάγγειλε:

Κανείς δεν μπαίνει δυο φορές στα νερά

του ίδιου ποταμού. Στάθηκε. Νιώθει

με ένα δέος ιερό και μ’ ένα ρίγος

ότι κι ο ίδιος είναι ένα ποτάμι, μια ροή.

Θέλει να ξανακερδίσει εκείνο το πρωινό,

τη νύχτα του, το δειλινό της. Όμως δεν μπορεί.

Ξαναλέει τη φράση. Τη βλέπει τυπωμένη

καθαρά, με γράμματα του μέλλοντος

σε κάποια σελίδα του Μπάρνετ.

Ο Ηράκλειτος δεν ξέρει ελληνικά. Ο Ιανός,

θεός των θυρών, είναι λατίνος θεός.

Ο Ηράκλειτος δεν έχει τώρα ή χτες.

Είναι ένα καθαρό τέχνασμα που ονειρεύτηκε

ένας μελαγχολικός άνθρωπος στην όχθη του Κόκκινου Κέδρου,

ένας άνθρωπος που συνδυάζει εντεκασύλλαβους

για να μη σκέφτεται συνέχεια το Μπουένος Άιρες,

και τα αγαπημένα του πρόσωπα. Κάποιος του λείπει.

Το σιδερένιο νόμισμα, 1976.

Μετάφραση: Δημήτρης Καλοκύρης

Από το βιβλίο «Χόρχε Λουίς Μπόρχες - Ποιήματα»,

Μετάφραση, Εισαγωγή, Σχόλια: Δημήτρης Καλοκύρης.

Εκδ. Ελληνικά Γράμματα 2006.

Jorge Luis Borges-Είμαστε τα ποτάμια

Είναι τα ποτάμια

Είμαστε ο χρόνος. Εκείνη είμαστε η περίφημη παραβολή του Σκοτεινού Ηράκλειτου. Είμαστε το νερό, όχι το σκληρό διαμάντι, αυτό που χάνεται, όχι αυτό που μένει. Είμαστε το ποτάμι κι ο Έλληνας εκείνος που κοιτάζεται στο ποτάμι. Η αντανάκλασή του αλλάζει στο νερό του εναλλασσόμενου καθρέφτη στο κρύσταλλο που αλλάζει σαν τη φωτιά. Είμαστε το μάταιο προκαθορισμένο ποτάμι όπως κυλά προς τη θάλασσα. Το σκέπασε η σκιά. Όλα μάς αποχαιρετούν, όλα μακραίνουν. Η μνήμη δεν εξαργυρώνει το νόμισμά της. Και ασφαλώς κάτι υπάρχει που απομένει και ασφαλώς κάτι υπάρχει που θρηνεί. Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Ποιήματα», Μετάφραση, εισαγωγή, σχόλια Δημήτρης Καλοκύρης, Ελληνικά Γράμματα

....................................................................................................................................................................

Είμαστε τα ποτάμια

Είμαστε ο χρόνος.

Εκείνη είμαστε η σπουδαία

παραβολή του σκοτεινού Ηράκλειτου.

Είμαστε το νερό, (όχι το σκληρό διαμάντι),

αυτό που χάνεται, όχι αυτό που μένει.

Είμαστε το ποτάμι κι ο νεαρός Έλληνας εκείνος

που κοιτάζει το πρόσωπό σ'αυτό.

Η αντανάκλαση του

αλλάζει στο νερό ενός καθρέφτη

στο κρύσταλλο που αλλάζει στιγμιαία σαν τη φωτιά.

Είμαστε το μάταιο σίγουρο ποτάμι

όπως κυλά προς τη θάλασσα. Το σκέπασε η σκιά.

Όλα μάς αποχαιρετούν, όλα μακραίνουν.

Η μνήμη δεν εξαργυρώνει το νόμισμά της.

Και ασφαλώς υπάρχει κάτι που απομένει

και ασφαλώς υπάρχει κάτι που θρηνεί.

μετάφραση από τα Αγγλικά: Γιάννης Αρμενάκης

Son los ríos

[Poema - Texto completo.]

Jorge Luis Borges

Somos el tiempo. Somos la famosa

parábola de Heráclito el Oscuro.

Somos el agua, no el diamante duro,

la que se pierde, no la que reposa.

Somos el río y somos aquel griego

que se mira en el río. Su reflejo

cambia en el agua del cambiante espejo,

en el cristal que cambia como el fuego.

Somos el vano río prefijado,

rumbo a su mar. La sombra lo ha cercado.

Todo nos dijo adiós, todo se aleja.

La memoria no acuña su moneda.

Y sin embargo hay algo que se queda

y sin embargo hay algo que se queja.

-----------------------------------------------------

We are the time

We are the time. We are the famous

Metaphor from Heraclitus the Obscure

We are the water, not the hard diamond

The one that is lost, not the one that stands still

We are the river and we are that greek

That looks himself into the river. His reflection

Changes into the waters of the changing mirror

Into the crystal that changes like the fire

We are the vain predetermined river

In his travel to his sea

The shadows have surrounded him

Everything said goodbye to us, everything goes away

Memory does not stamp his own coin

However, there is something that stays

However, there is something that bemoans