Νίκος Ξυλούρης - Ο Πραματευτής

 

Στίχοι: Κώστας Μουντάκης

Μουσική: Κώστας Μουντάκης 

Ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης

Ο πραματευτής Κουβαρίστρες, βελονάκια, ψιλολόγια ένα σωρό πήρα δρόμους και σοκάκια την αγάπη μου να βρω. Σε μια γειτονιά είχα μια αγαπητικιά δέκα χρόνια πάνε τώρα που δεν την ξανάδα πια. Μαντηλάκια, τσιμπιδάκια, πραματιές πολλώ λογιώ τον πλανόδιο θα κάνω ίσως και την ξαναβρώ. Χώρες και χωριά σαν τα έρημα πουλιά θα γυρίζω αχ να φωνάζω την δική μου καταντιά. Μιας αγάπης το χατίρι μ' έκανε τραγουδιστή και ζητιάνο αχ και διαβάτη και φτωχό πραματευτή. Πέστε μου κυρές παντρεμένες γριές και νιες η δική μου αγάπη που 'ναι και χαλάλι οι πραματιές. Ο πραματευτής............

Νίκος Ξυλούρης - Ερωτόκριτος (Παραμύθι)

«ΠΟΙ:Το εμπήκεν ο Ρωτόκριτος εις τη φλακήν, αρχίζει
να της μιλή και σπλαχνικά να την αναντρανίζη.

ΡΩΤ: Λέγει της: «Το μ’ ερώτηξες, να σου το πω και γροίκα
πού το ’βρηκα το χάρισμα οπ’ εδεπά σ’ αφήκα.

Είναι δυο μήνες σήμερο που ’λαχα σ’ κάποια δάση,
εις τη μερά της Έγριπο, κ’ εβγήκαν να με φάσι

άγρια θεριά κ’ εμάλωσα κι εσκότωσα από κείνα
κι από τα χέρια μου νεκρά όλα τα πλια απομείνα.

Με κίντυνον εγλύτωσα κι όση ώραν επολέμου
να λυτρωθώ απο λόγου τως δεν τ’ όλπιζα ποτέ μου.

Μα εβούηθησε το ριζικό, τ’ Άστρη μ’ ελυπηθήκα
κ’ σκότωσα κ’ εζύγωξα κι αλάβωτο μ’ αφήκα

Δίψα μεγάλη εγροίκησα στον πόλεμον εκείνο‧
γυρεύοντας να βρω δροσάν ήσωσα σ’ ένα πρίνο

και παραμπρός μου εφάνιστη μου κουτσουναράκι εκτύπα,
σιμώνω, βρίσκω το νερό στου χαρακιού την τρύπα.

Ήπια το κ’ εδροσίστηκα κ’ε πέρασέ μου η δίψα,
μα πούρι κι άλλα βάσανα ετότες δε μου λείψα.

Ήκατσα να ξεκουραστώ σιμά στο κουτσουνάρι,
όντε γροικώ αναστεναγμό και μύσμα του αρρωστάρη.

Και βιαστικά σηκώνομαι, το ζάλο μου σπουδάζει
να δω ποιος είναι που πονεί και βαριαναστενάζει

και μπαίνω μέσα στα δεντρά που ’σαν κοντά στη βρύση,
ογια να βρω κι ογια να δω εκείνον όπου μύσσει.

Βρίσκω ένα νιον ωριόπλουμο που ’λαμπε σαν τον ήλιο
κι εκείτετο ολομάτωτος ομπρός εις ένα σπήλιο.

Σγουρά, ξαθά ’χε τα μαλλιά κ’ ειςτα σοθέματά του
μ’ όλον οπού’το σα νεκρός, ήδειχνε η ομορφιά του‧

και δυο θεριά στο πλάγι του ήσανε σκοτωμένα
και το σπαθί και τ’ άρματα, περίσσα ματωμένα.

Σιμώνω, χαιρετώ τονε, λέγω του: «Αδέλφι, γεια σου.
Ίντά ’χεις κι απονέκρωσες; Πού ’ναι η λαβωματιά σου;»

Τα μάτια του είχε σφαλιστά, τότες τ’ αναντρανίζει
κ’ εθώρειε δίχως να μιλή και στο λαιμό του ’γγίζει.

με το δακτύλι δυο φορές κ’ ήδειχνε να γνωρίσω
πως είναι εκεί η λαβωματιά, να δω να του βουηθήσω.

Το στήθος του εξαρμάτωσα και μια πληγή του βρίσκω
δαμάκιν αποκατωθιό από τον ουρανίσκο.

Ολίγο κι ουδέ τίβοτσι τον είχε δαγκαμένο
μα’ θελεν έχει το θεριό δόντι φαρμακεμένο

κ’ επήρε του τη δύναμη και την πνοήν εχάσε
και το φαρμάκι επέρασε και μέσα τον επιάσε‧

κι αγάλια αγάλια εχάνετο σαν το κερί όντε σβήνη
ήκλαψα κ’ ελυπήθηκα πολλά την ώρα κείνη.

Σαν αδελφό μου καρδιακό τον ήκλαιγα κ’ επόνου,
μα πόνοι, δάκρυα, κλάηματα άθρωπο δε γλυτώνου.

Εψυχομάχειε κ’ ήδειχνε να στέκω, μη μισέψω
κ’ εθάρρειε πως έτοια πληγήν εμπόρου να γιατρέψω.»

(Ε, 881- 928)

Νίκος Ξυλούρης - Πώς να σωπάσω

 Πώς να σωπάσω μέσα μου 

την ομορφιά του κόσμου;

Ο ουρανός δικός μου 

η θάλασσα στα μέτρα μου

Πώς να με κάνουν να τον δω

τον ήλιο μ'άλλα μάτια;

Στα ηλιοσκαλοπάτια

Μ' έμαθε η μάνα μου να ζω...

Στου βούρκου μέσα τα νερά

ποια γλώσσα μου μιλάνε 

αυτοί που μου ζητάνε 

να χαμηλώσω τα φτερά;

Νίκος Γκάτσος - Έβαλε ο Θεός σημάδι

Έβαλε ο Θεός σημάδι
παλληκάρι στα Σφακιά
κι ο πατέρας του στον Άδη
άκουσε μια τουφεκιά.

Της γενιάς μου βασιλιά,
μην κατέβεις τα σκαλιά.
Πιες αθάνατο νερό
να νικήσεις τον καιρό.

Έβαλε ο Θεός σημάδι
παλληκάρι στα Σφακιά
κι η μανούλα του στον Άδη
τράβηξε μια χαρακιά.

Της καρδιάς μου βασιλιά
με τον ήλιο στα μαλλιά,
μην περνάς τη χαρακιά
η ζωή είναι πιο γλυκιά.

Νίκος Ξυλούρης - Αυτόν τον Κόσμο τον Καλό

 Στίχοι: Βασίλης Ανδρεόπουλος

Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης Αυτόν τον κόσμο τον καλό τον χιλιομπαλωμένο βρε ράβε ξήλωνε ράβε ξήλωνε δουλειά δουλειά δουλειά να μη σου λείπει Αυτόν τον κόσμο τον καλό άλλοι τον είχαν πρώτα βρε γέλα φίλε μου γέλα φίλε μου δεν είναι δεν είναι δεν είναι και για λύπη Αυτόν τον κόσμο τον καλό σ' εμάς τον παραδώσανε βρε τρέχα φίλε μου τρέχα φίλε μου και μη και μη και μη βαριά το παίρνεις Αυτόν τον κόσμο τον καλό άλλοι τον καρτεράνε βρε σκέψου φίλε μου σκέψου φίλε μου την ώρα την ώρα την ώρα που θα φεύγεις

Ιάκωβος Καμπανέλλης - Και παν και πάνε

Νίκος Ξυλούρης -Και παν και πάνε

 Και παν και πάνε
και σ’ αναζητάνε
ώρα τους καλή

Από λιβάδια
μ’ ασφόδελα περνανε
ώρα τους καλή

Παλιά τραγούδια
στ’ αλώνια αχολογάνε
και παν και πάνε
ώρα τους καλή

Τους ακολουθάνε
τ’ αγρίμια που ξυπνάνε
ώρα τους καλή

Την πέτρα στίβουν
χορταίνουν, ξεδιψάνε
ώρα τους καλή

Στη γη και στ’ άστρα
και στα παιδιά μιλάνε
ώρα τους καλή

Γιάννης Ρίτσος - Αυτοί που περιμένουν

                                                                      Νίκος Ξυλούρης - Αυτοί που περιμένουν

Έπεσε ο άνεμος, σιωπή. Στη γωνιά της κάμαρας,

ένα αλέτρι συλλογισμένο, περιμένει τ’ όργωμα.

Ακούγεται πιο καθαρά, το νερό που κοχλάζει στο τσουκάλι.

Αυτοί που περιμένουν στον ξύλινο πάγκο,

είναι οι φτωχοί, οι δικοί μας οι δυνατοί,

είναι οι ξωμάχοι κι οι προλετάριοι,

κάθε τους λέξη είναι ένα ποτήρι κρασί

μια γωνιά μαύρο ψωμί

ένα δέντρο πλάι στο βράχο

ένα παράθυρο ανοιχτό στη λιακάδα.

Είναι οι δικοί μας Χριστοί, οι δικοί μας Άγιοι.

Τα δαχτυλικά τους αποτυπώματα, δεν είναι μονάχα στα μητρώα των φυλακών,

φυλάγονται στα αρχεία της ιστορίας,

τα δαχτυλικά τους αποτυπώματα, είναι οι πυκνές σιδηροδρομικές γραμμές,

που διασχίζουν το μέλλον.

Κι η καρδιά μου εμένα, τίποτα πιότερο συντρόφια μου, ένα πήλινο μαυρισμένο τσουκάλι,

που κάνει καλά τη δουλειά του.

Πηγή: Καπνισμένο τσουκάλι, Κέδρος, 1974 και στον τόμο Ποιήματα, Τόμος Β' (1941-1958).

Κ. Χ. Μύρης Είδα τον παππούλη μου – 1972

                                                      Νίκος Ξυλούρης - Είδα τονν παππούλη μου

 Είδα τον παππούλη μου, τον Μικρασιάτη

με γυμνή πατούσα να μετράει τον ήλιο

να διαβαίνει ποταμούς μ’ απλωτές οργιές

σαν την λαγωνίκα ψάχνοντας τον Άδη

να ζητάει το δρόμο πότε με τον ύπνο

πότε με τον ξύπνο να κερδάει τον κόσμο, με ζαριές.

Είδα τον παππούλη μου, τον Μικρασιάτη

άκρη άκρη στο ποτάμι, τυλιγμένος με προβειές.

Σπαραγμένος από μέδουσες σκυλιά,

πλήθος όρνεα, αρμαθειές γύρω τριγύρω σερπετά.

Έφυγε ξαρμάτωτος ούτε που μετάλαβε

έφυγε ξαρμάτωτος λίγο πριν μπαρκάρει

για μακρύ ταξίδι στους μικρούς μπαξέδες του καρασεβντά.

Ήτανε μια φορά- Νίκος Ξυλούρης

 Ήτανε μια φορά μάτια μου κι έναν καιρό

μια όμορφη κυρά αρχόντισσα να σε χαρώ

Μια μικροπαντρεμένη κόρη ξανθή

τον κύρη της προσμένει βράδυ πρωί

Ένα Σαββάτο βράδυ καλέ μια Κυριακή

τον ήλιο το φεγγάρι, καλέ, παρακαλεί

Ήλιε μου φώτισέ τον φεγγάρι μου

πάνε και μίλησέ του για χάρη μου

Γυρίζει κι αρμενίζει καλέ στα πέλαγα

τους πειρατές θερίζει καλέ και τους χαλά

Στον ήλιο στο φεγγάρι και στη βροχή

και μένανε μ' αφήνει έρμη και μοναχή

Γαλέρα ανοίχτηκε μάτια μου με το βοριά

στη μάχη ρίχτηκε μάτια μου και στον καυγά

Μέσα σ' ένα σινάφι πειρατικό

είδα φωτιά ν' ανάβει και φονικό

Ιάκωβος Καμπανέλλης - Τ' Ανάπλι

                                           Νίκος Ξυλούρης - Τ' Ανάπλι

Τρία καράβια φέρανε ξανθό κρασί στ’ Ανάπλι.

Καράβια δώστε μου ξανθό κρασί να ξεδιψάσω

φέρτε την κούπα τη χρυσή και τ’ αργυρό λαήνι

πίνω απ’ την κούπα την χρυσή και μέθυσεν η κούπα.

Απ’ το λαήνι ξεδιψώ, μεθά και το λαήνι

γνέφω του ήλιου για να πιει κι αυτός να ξεδιψάσει.

Πίνει κι ο ήλιος ο καλός, ζαλίζεται και πέφτει.

Πάω στο λιβάδι για χορό, χορεύει το λιβάδι

κι ένα πουλί, μικρό πουλί γλυκολαλεί και λέει:

Στη γης αδειάστε το κρασί και σπάστε το λαήνι,

να δροσιστεί κι η κλεφτουριά που ξάπλωσε στα χόρτα

χωρίς χεράκια για να πιει, πόδια για να χορέψει.

Το Μεγάλο μας Τσίρκο

Γιώργος Σεφέρης - Αγιάναπα, Β΄

                                                    Νίκος Ξυλούρης - Αγιάναπα Β' (Συκομουριά)       

ΑΝΟΙΞΗ 1156

(Στίχοι για μουσική)

Κάτω απ’ τη γέρικη συκομουριάτρελός ο αγέρας έπαιζεμε τα πουλιά με τα κλωνιάκαι δε μας έκρενε. Ώρα καλή σου, ανάσα της ψυχής,ανοίξαμε τον κόρφο μαςέλα να μπεις έλα να πιειςαπό τον πόθο μας. Κάτω απ’ τη γέρικη συκομουριά ο αγέρας σκώθη κι έφυγεκατά τα κάστρα του βοριάκαι δε μας έγγιξε. Θυμάρι μου και δεντρολιβανιά,δέσε γερά το στήθος σου και βρες σπηλιά και βρες μονιάκρύψε το λύχνο σου. Δεν είναι αγέρας τούτος του Βαγιούδεν είναι της Ανάστασηςμα είν’ της φωτιάς και του καπνού της ζωής της άχαρης. Κάτω απ’ τη γέρικη συκομουριάστεγνός ο αγέρας γύρισε·οσμίζουνταν παντού φλουριάκαι μας επούλησε. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ, Γ΄

Ξυλούρης Νίκος & Καρέζη Τζένη -Ο ξεριζωμός

 

                                                           Ξυλούρης Νίκος & Καρέζη Τζένη -Ο ξεριζωμός

Μαρμαρωμένε βασιλιά, τι όνειρο, τι παγανιά

ο τάφος σου άδειος και σε μια γωνιά

μια χούφτα λόγια, αδιάβαστα χαρτιά

 

Μαρμαρωμένε βασιλιά τι όνειρο, τι παγανιά

αντί για σε αναστήθηκε η Τουρκιά, η Πόλη πάει

και η Σμύρνη στη φωτιά, διπλοχαμένη Αγιά Σοφιά

 

Στερνή φωνή στην ερημιά την Προύσα καίνε

και στο Αϊβαλί σταυρός αγκάθι ξύδι και χολή

Χαμένη γη και προσφυγιά τα πόδια εδώ, αλλού η καρδιά

 

Κομμάτια μου ψάχνω να βρω, να κάνω ρίζα να ξανασταθώ

και να φωνάξω με φωνή που να ματώσουν οι ουρανοί

όλοι μας σφάζαν και μας πνίγανε μαζί

Εγγλέζοι, Γάλλοι κι Αμερικανοί

 

Μαρμαρωμένε βασιλιά, τι όνειρο τι παγανιά

μες του πετρέλαιου τη δροσοσπηλιά

να σ' αναστήσω ήρθα μ' όνειρα παλιά

πέτρινε, πεθαμένε βασιλιά

 

Κατακαημένο Αϊβαλί και παινεμένο Αϊδίνι

χαροκαμένο Εσκή Σεχήρ αρχοντοπούλα Σμύρνη

Κλάψτε για το Καραχισάρ και για τα Μοσχονήσια

 

Δουλεύει ο Χάρος στα Βουρλά κι ο θάνατος στην Προύσα

Από πού παν στο Κασαμπά στην Πάρσα και στ' Αξάρι

δεν πάνε πια στην Αμισσό στο Ακχισάρ ή στο Αξάρι

Νίκος Ξυλούρης - 1940 (Πόσα χρόνια δίσεχτα)

Πόσα χρόνια δίσεχτα μέσα σε μιαν ώρα
βάσταξες αδάκρυτη, μάνα Παναγιά.
Πόσα βόλια σπείρανε, γιε μου, σε μιαν ώρα
και σε μαρμαρώσανε στην ξερολιθιά.

Μέσα στα ερείπια στέκει σαν αηδόνα το καταμεσήμερο και θρηνολογεί. Κάλεσε το Χάροντα σε κρυφό αγώνα πες και στη Χαρόντισσα να σε λυπηθεί. Κάποια ξημερώματα σε μακρύ τραπέζι θα ‘ρθουν να καθίσουνε μάνες και παιδιά. Μέρα αναστάσιμη κι ο λαός θα παίζει τα πολλά τραγούδια του για τη λευτεριά.

Νίκος Ξυλούρης - Ζαβαρακατρανέμια

 Ζαβαρακατρανέμια ζαβαρακατρανέμια

Αλληλούια αλληλούια Ζαβαρακατρανέμια ίλεως ίλεως λάμα λάμα νάμα νάμα νέμια Αλληλούια αλληλούια Ίλεως ίλεως ίλεως ίλεως ίλεως νέμια Ίλεως ίλεως ίλεως ίλεως λάμα λάμα νάμα νάμα νέμια Αλληλούια αλληλούια Ζαβαρακατρανέμια ζαβαρακατρανέμια Αλληλούια αλληλούια Ζαβαρακατρανέμια ίλεως ίλεως λάμα λάμα νάμα νάμα νέμια Αλληλούια αλληλούια Αλληλούια αλληλούια

Νίκος Ξυλούρης - Πότε θα Κάνει Ξαστεριά

 Νίκος Ξυλούρης - Πότε Θα Κάνει Ξαστεριά

Στίχοι: Παραδοσιακό Μουσική: Παραδοσιακό Ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης Πότε θα κάμει ξαστεριά, πότε θα φλεβαρίσει, να πάρω το ντουφέκι μου, την έμορφη πατρόνα, να κατεβώ στον Ομαλό, στη στράτα του Μουσούρου, να κάμω μάνες δίχως γιους, γυναίκες δίχως άντρες, να κάμω και μωρά παιδιά, να κλαιν' δίχως μανάδες, να κλαιν' τη νύχτα για νερό, και την αυγή για γάλα, και τ' αποδιαφωτίσματα τη δόλια τους τη μάνα...

Νίκος Ξυλούρης & Μαρία Δημητριάδη - Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί

Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
τις πόρτες σπάσαν οι οχτροί
κι εμείς γελούσαμε στις γειτονιές
την πρώτη μέρα

Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί αδέρφια πήραν οι οχτροί κι εμείς κοιτούσαμε τις κοπελιές την άλλη μέρα Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί φωτιά μας ρίξαν οι οχτροί κι εμείς φωνάζαμε στα σκοτεινά την τρίτη μέρα Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί σπαθιά κρατούσαν οι οχτροί κι εμείς τα πήραμε για φυλαχτά την άλλη μέρα Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί μοιράσαν δώρα οι οχτροί κι εμείς γελούσαμε σαν τα παιδιά την πέμπτη μέρα Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί κρατούσαν δίκιο οι οχτροί κι εμείς φωνάζαμε ζήτω και γεια σαν κάθε μέρα Στίχοι: Γιώργος Σκούρτης Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης & Μαρία Δημητριάδη ( Ντουέτο)

Νίκος Ξυλούρης & Μαρία Δημητριάδη ( Ντουέτο) - Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί

Νίκος Ξυλούρης-Γεννήθηκα

Γεννήθηκα στο βλέφαρο του κεραυνού,

 σβήνω κυλώντας στα νερά.

Ανέβηκα στην κορυφή της συννεφιάς σαλτάροντας με τις τριχιές  του λιβανιού,  πήρα το δρόμο της σποράς. Κοιμήθηκα στο προσκεφάλι  του σπαθιού,  είχα τον ύπνο του λαγού. Αγνάντευα την πυρκαγιά  της θεμωνιάς αμίλητος την ώρα της συγκομιδής,  πήρα ταγάρι ζητιανιάς. Αντάμωσα τον χάρο της ξερολιθιάς,  το άλογο στ’ αλώνι να ψυχομαχεί,  πήρα ταγάρι ζητιανιάς.

Από το Αλμπουμ Ιθαγένεια του Γιάννη Μαρκόπουλου 1972

Χριστόδουλος Χάλαρης - ΜΟΙΡΟΛΟΪ - Νίκος Ξυλούρης

 

Στίχοι:  Γιάννης Κακουλίδης

Μουσική:  Χριστόδουλος Χάλαρης

Ερμηνεία: Νίκος Ξυλούρης 

"Ακολουθία" Δίσκος 1974   

Τώρα που φεύγεις σαν βοριάς

Πριν απ’ τα πρωτοβρόχια

Κοίτα μη μοιάσεις του λαγού

Όπου γεννά κι αρνιέται

Και πιεις νερό της λησμονιάς

Στις αρνησιάς τη βρύση

Σταυραετός στα τάρταρα

να πλέεις στις μαύρες λίμνες

όπου συδυο δε κάθονται

συτρεις δεν κουβεντιάζουν

Κάνε καιρούς να πιεις νερό

χρόνους να πας στη βρύση

μην πεις πως έρχεται Λαμπρή

γιατί Λαμπρή δεν έχεις

πες του Χριστού πως χιόνιζε

της Παναγιάς πως βρέχει

μην πεις πως έρχεται Λαμπρή

γιατί Λαμπρή δεν έχεις

Νίκος Ξυλούρης-Γεννήθηκα σε μια στιγμή

Στίχοι: Δημήτρης Χριστοδούλου Μουσική: Λίνος Κόκοτος Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης Γεννήθηκα σε μια στιγμή του κόσμου και βαδίζω για μια μεγάλη χαραυγή και πίσω δεν γυρίζω Μια φορά στον κόσμο ήρθα δυο φορές μ αρνήθηκαν και όταν είπα την αλήθεια όλοι οι δρόμοι κλείστηκαν Μια φορά στον κόσμο ήρθα δυο φορές μ αρνήθηκαν και όταν είπα την αλήθεια όλοι οι δρόμοι κλείστηκαν Γεννήθηκα και ήταν πρωί μα έζησα την νύχτα άλλα μου είπαν οι θεοί και άλλα στο κόσμο βρήκα Μια φορά στον κόσμο ήρθα δυο φορές μ αρνήθηκαν και όταν είπα την αλήθεια όλοι οι δρόμοι κλείστηκαν Μια φορά στον κόσμο ήρθα δυο φορές μ αρνήθηκαν και όταν είπα την αλήθεια όλοι οι δρόμοι κλείστηκαν

Νίκος Ξυλούρης - Γεια σου Χαρά σου Βενετιά

 Στίχοι: Νίκος Γκάτσος

Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης Γεια σου χαρά σου Βενετιά πήρα τους δρόμους του νοτιά και τραγουδώ στην κουπαστή σ' όλο τον κόσμο ν' ακουστεί Φύσα αεράκι φύσα με μη χαμηλώνεις ίσαμε να δω γαλάζια εκκλησιά Τσιρίγο και Μονεμβασιά Γεια σου χαρά σου Βενετιά βγήκα σε θάλασσα πλατιά κι απ' το κατάρτι το ψηλό τον άνεμο παρακαλώ Φύσα αεράκι φύσα με μη χαμηλώνεις ίσαμε να δω στην Κρήτη μια κορφή που έχω μανούλα κι αδελφή