Κωστής Παλαμάς - Η φωνή

Όλη —έλεγες— όλη,

κι έτρεμε η φωνή…

κι ήταν ως ν’ ανοίξανε ουρανοί

φωτοβόλοι.

Όλη —έλεγες— όλη,

κι έτρεμε η φωνή…

ρόδο στη ματιά μου είχε φανεί

το τριβόλι.

Όλη —έλεγες— όλη,

κι έτρεμε η φωνή…

Και ήτανε σα να είχανε γενεί

περιβόλι

κι οι άμμοι της ερήμου και οι γυμνοί

της γης πόλοι…

Κι έλεγες — όλη, όλη —

κι έτρεμε η φωνή…

ΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ /Α΄

Κωστής Παλαμάς - Φοινικιά

Στο Δροσίνη, που το πρωτάκουσε.

Μέσα σ’ ένα περιβόλι, γύρω στον ίσκιο μιας φοινικιάς, κάποια γαλανά λουλουδάκια, εδώ κατάβαθα, και κει πιο ανοιχτά, μιλούσανε. Πέρασ’ ένας ποιητής, (που πέθανε τώρα), και ρύθμισε το μίλημά τους έτσι:

Ω Φοινικιά, μας έριξεν εδώ ένα χέρι·το χέρι το ’βαλε καταραμένη Μοίρα;το πήγε νους καλοπροαίρετος; Ποιός ξέρει!Από ενός ύπνου κάτου τον καταποτήρα5ποιά ορμή μάς άδραξε και ποιός μάς έχει φέρει;Τάχ’ από χαλαστή γιά τάχ’ από σωτήρα;Νά μας ασάλευτα στον ίσκιο σου αποκάτου·ο ίσκιος σου είναι της ζωής ή του θανάτου; Τα καταχώνιαζε όλα γύρω το λιοπύρι,10εδώ κι εκεί ψάχνανε λαίμαργες ακρίδες,κι ήρθε βροχή· και τ’ άνθια, που είχαν αχνογείρει,ξυπνούνε και ποτίζονται δροσοσταλίδες·κι ύστερ’ ακόμα πιο γλαυκό το πανηγύριτου ξάστερου ουρανού ξαναρχισμένο το είδες·15τρικυμιστή μόνο η κορφή σου ανάρια ανάριασταλοβολάει αδρά βροχομαργαριτάρια. Λαμποκοπάει ανάσταση το περιβόλι,κάθε πουλί ονειρεύεται πως είναι αηδόνι,μονάχα πέφτει από τα ύψη σου σα βόλι20το μαργαριταρένιο στάλαμα, και —ω πόνοι!—όλων κορόνα τούς φορεί το δροσοβόλι,όλα το γάργαρο νερό τα μπαλσαμώνει·γιατί σ’ εμάς η θεία των όλων καλοσύνηγίνεται λάβωμα κι αρρώστια και καμίνι; 25Πόσο σκληρά χτυπάει το βόλι το δικό σου!Κανέν’ αφτί ψηλά, κανένα μάτι εμπρός μας.Ζούμε στον ίσκιο σου, ένας κόσμος ο κορμός σου,το στέμμα σου ουρανός με τ’ άστρα· ο ουρανός μας.Θεός αλύπητος αν είσαι, φανερώσου.30Αν όχι, γνέψε μας, και μια γαλήνη δώσ’ μας,και μη σκοτώνεις μας αγάλια αγάλια, ή δράμεκαι ρίξε μας νεροποντή μεμιάς να πάμε! Σαν πληρωμή είν’ ο πόνος μας και σα βρετίκι,της αρμονίας μάς σφράγισεν η χρυσή βούλα,35ενώ μας γγίζει ο Χάρος, μας θεριεύει η Νίκη,τρέμομε, χαίρε, του ρυθμού ιερή τρεμούλα!Καταχωμένο ανήλιαγο ζει το σκουλήκιγια να χαρεί μεταξοφτέρουγη ψυχούλαμιαν ώρα την ωραία ζωή, και να πεθάνει.—40—Το χάσμα της πληγής γίνεται σιντριβάνι. Τα σταχτερά, τα διάφανα, τα χίλια μύριαπράσινα, τ’ αναβρύσματα· και τα μαμούδιακαι τα δετά της γης· τ’ ανάερα τρεχαντήρια,τα σκουληκάκια, οι μέλισσες, τα πεταλούδια,45λουλούδια, ω δισκοπότηρα και θυμιατήρια!Χάιδια της χλόης, παντού φιλιά, του μούσκλου χνούδια,του κάτου κόσμου αχός, αιθέρια μαντολίνα·στα φύλλα μια λαχτάρα, λίγωμα στα κρίνα! Άνθια, όσα ξέρετε, δεν ξέρουν τα τρυγόνια,50ωραίων ερώτων είστ’ εσείς τα διαλεμένα,σαλέματα, φιλιά, ταιριάσματα στα κλώνια,μιας πλάσης είναι αυγή του καθενός η γέννα·της ηδονής και της χαράς τα παναιώνιατα ξέρετε, ω λιγόζωα σεις και ω δακρυσμένα!55Εμείς —ω τα χρυσά της ρίζας σου πλεμάτια!—μοιάσαμε τα στοχαστικά και τ’ άυλα μάτια. Ας είστ’ εσείς, άπλεροι ανθοί, μεστά ανθοκλάδια,από τα χρυσολούλουδα ώς τα χαμομήλια,σαν αναμμένα κάρβουνα και σαν πετράδια,60σαν τα παρθένα μάγουλα και σαν τα χείλια,σα χέρια ας γλυκανοίγεστε, γιομάτα ή άδεια,χαράματα κι ας είστε αυγής, βραδιού καντήλια,της νεράιδας δροσιάς ας είστε τα παλάτια·τα μάτια είμαστ’ εμείς, είμαστ’ εμείς τα μάτια. 65Σ’ εμάς, μικρά, κόσμο ξανοίγετε μεγάλο,και σύγνεφ’ από έγνοιες και καημούς λαγκάδια,και τ’ ουρανού τ’ ασάλευτο σ’ εμάς, το σάλοτου πέλαου γύρω στα καράβια προς τα βράδια,το δάκρυ ακύλιστο, κι αξήγητο κάτι άλλο…70Ποιάς φυλακής να ’μαστ’ εμείς τα συγγενάδια;Ήρθε και κλείστη μέσα μας —ποιός να πιστέψει!—μια κολασμένη και μια θεία· η Σκέψη, η Σκέψη! Τ’ ανάστημα έχετε, το παίξιμο, το νάζι,και κάποιο αμίλητο περήφανο καμάρι,75και κάποιο μάγεμα που ρίχνεται κι αρπάζει,κι απ’ την πρωτόπλαστη ομορφάδα έχετε πάρει.Σαν είδωλα χλωμά σάς δείχνει το μαράζι,και το πουλί σάς δίνει κάποτε τη χάρη,και τον αέρα μια νεράιδα ανεμοπόδα,80ω με τα μύρια θεία χαμογέλια, ω ρόδα! Το πρόσταξε θεός Απρίλης ανθομάλλης·—ω μοσκοβόλισμα, άλλαξε και λάμψη γίνε!Για τούτο αμύριστα είστε, ρόδα της Βεγγάλης,όλων των άλλων η ευωδιά σ’ εσάς φως είναι.85Κι εσύ που στέκεις, των ανθών ως νά εισαι ο κράλης,από ποιόν κόσμο παραστράτισες, ω κρίνε;Από της ευωδιάς τη μάνα, από τ’ αστέριτο πιο λευκόν;Ω Φοινικιά, κι εμείς; Ποιός ξέρει! Της ευωδιάς αιθεροπόταμο, κρατήσου·90δεν έτρεξες, δεν πότισες την άνθησή μας·της ευωδιάς είπαμε: πάψε την ορμή σου,μη χύνεσαι από μας, μη γίνεσαι πνοή μας,βυθίσου μες στα φυλλοκάρδια μας, και κλείσουακάτεχη απ’ το μύρισμα, μες στην ψυχή μας·95ψάξε να βρεις τη σκέψη μας, και ομάδι ζήσε.Ας είναι η μέλισσα, κι εσύ το μέλι ας είσαι! Από το βιος του ήλιου όλα αραδιάστε τα όξω,λουλούδια, όλα τα χρώματα, και στολιστείτε.Κι είπαμε στ’ αδερφάκια μας: το ουράνιο τόξο100φορεματάκια κάμετέ το, και ντυθείτε!Κι είπαμε το καθένα μας: «Ψυχή, θα διώξωκάθε λαμπράδα, μήτ’ η αυγή, και η δύση μήτε·μου φτάνει κάτι από τη θάλασσα, κι ακόμακάτι σα γέλιο, που γελά το ουράνιο στόμα!» 105Σύγνεφο γίνε, μίλα με τ’ αστραποβόλι,κορυδαλλός, και λάλησε, Πόθε μεγάλε,και υψώσου προς αστέρινο άλλο περιβόλι.Όλη τη μουσική μες στην αγάπη βάλε,και βάλε των παιδιών την αθωότητα όλη,110και βάλε κι όλη σου την ομορφιά, και πάλεθα ’χεις τον ίσκιο της αγάπης· όχι εκείνη·εκείνη λάμπει, καίει, φωτίζει και δε σβήνει! Από μια τρίδιπλη ψυχή το περιβόλι,συρτή και ριζωτή και φτερωμένη, πλέκει115το είναι· η κάμπια ολόβαθα χτίζει μια πόλη,και το πουλί χτίζει έναν έρωτα παρέκειπρος τον αιθέρα· και η χλωράδα γύρω σου όληδεν έχει νόημα, δεν υπάρχει, ή για να στέκεικαι νά ειναι, ακροπρεπίδι σου, στη δούλεψή σου·120ω! πώς υψώνεται στον ήλιο το κορμί σου! Δε σταματάει κισσός, δεν κόβει παρακλάδιτου κορμιού σου χυτή κι ελεύτερη τη γύμνια·όμως, γυμνή, με ονειροΰφαντο μαγνάδισκεπάζεις τα χλωρά του κήπου στενορύμια.125Λαμποκοπάει της βασιλείας σου σημάδικορόνα αχτίδων από σμάραγδα κι ασήμιακρεμάμενη, τρεμάμενη από την κορφή σου·ω! τί ρυθμός που κυβερνάει το θείο κορμί σου! Έτσι δεν είναι ωραίο το νέο κυπαρίσσι130λυγώντας αυροσάλευτο προς τον αιθέρα,έτσι δεν είναι ωραία η χλοϊσμένη βρύσηπου ψέλνει σαν ποιητής και θρέφει σα μητέρα,έτσι δεν είν’ η ανατολή, δεν είναι η δύση·απ’ την κορφή σου κρέμεται άλλου κόσμου μέρα·135έτσι όμορφη δεν είν’ η αναπαμένη λίμνη·στα πόδια σου οι θεοί κι οι θεολάλητοι ύμνοι! Αγγέλου φάντασμα στη σκήτη του ερημίτη,στης νύχτας τη σιωπή της αρμονίας το στόμα,η σκέψη, εκεί που πρωταστράφτει στου τεχνίτη140τον πλατυμέτωπο ουρανό, και πριν ακόμα,όνειρο ασκλάβωτο κι απάρθενο, έβρει σπίτικαι γίνει λόγος, μουσική, μάρμαρο, χρώμα,σαν την ιδέα σου δεν είναι, καθώς πέφτεικι αντιχτυπάει στου λογισμού μας τον καθρέφτη. 145Μέσα σου ρέει το διάφανο, τ’ αθάνατο αίμα,ή ο χυμός ο ανήμπορος να σε ξυπνήσειαπό ’ναν ύπνο δίχως μίλημα και βλέμμασε μιας αθόλωτης ζωής τ’ ωραίο μεθύσι;Το στέμμα της κορφής σου είν’ ένα ξένο ψέμα150ή τα μαλλιά σου, που η πνοή σαν τα χτυπήσει,γίνονται λύρες για να ειπούν ολόγυρά σουτη συμφωνία των όλων και της ομορφιάς σου; Μήτε κλαδιά, μήτε μαλλιά. Φτερά είν’ εκείνα,και δοκιμάζεις τα και τα τρεμοσαλεύεις.155Φτερά; δεν είναι, γίνονται· σε τρώει μια πείνα,και σε μια πλάση ανώτερη νά μπεις παλεύεις.Μια Πολιτεία, μιαν ηλιοστάλαχτην Αθήναδεξιά, ζερβά, μακριά, στα ύψη, όλο γυρεύεις,και στέκεσαι να φύγεις προς τα μισουράνια160πετώντας με τους κύκνους και με τα γεράνια. Λείψανο είσαι από νεκρό μεγάλο αιώνα,ζωής, που γίνεται, είσαι η πρώτη δροσεράδα;Πότε από μέσα σου κοιτάει, τραβάει αγώναγια να χυθεί στο φως μια νύφη Αμαδρυάδα,165πότε σαν τελευταία υψώνεσαι κολόναναού, που κάποτ’ έστεκε σε μιαν Ελλάδα.Τέλος ή αρχή, βραδιά ή πρωί, σε δένει κάτιμε τους ορίζοντες που χάνεται το μάτι. Ωσαννά χύνουν οι βλαστοί σου και τα βάγια170και το βασιλικό ωσαννά τ’ ανάστημά σουπρος άγνωστου θεού διαβατικού τα μάγια,φανερωμένου πρώτα πρώτα στη ματιά σου.Εσύ ωσαννά, ωσαννά αποκρίνονται τα πλάγια.Ω! ποιά τα οράματα και ποιά τα μυστικά σου;175Σφάζει τα λυγερά λουλούδια και τα φύλλααπό καινούριους ουρανούς ανατριχίλα. Κι εμείς; Ήρθε ώς εμάς το μακρινό πουλάκι,τ’ αγεράκι μάς άγγιξε με τα φτερά του,και κοντοστάθηκε το βιαστικό το ρυάκι,180και το παιδί μάς έριξε τ’ ανάβλεμμά του,και το περήφανο μας έγνεψε ζαμπάκι,και το φεγγάρι ήρθε για μας ώς εδώ κάτου,κι είδε καθείς τ’ απόξω μας, κανείς τα βάθη·ο κόσμος γλίστρησεν απάνω μας κι εχάθη. 185Πορτοκαλάνθια, τί σας ρώτησαν τ’ αηδόνια;Ο τζίτζικας τί θέλει από τα μεσημέρια;Κι όσα βογκούνε σαν από τα καταχθόνια,κι όσα ανεβαίνουνε τραγούδια προς τ’ αστέρια,του σαρακιού η φωνή, τ’ ανήσυχα τριζόνια,190τ’ αρώματα, οι πνοές, τα έρμα και τα ταίρια,όσα πετούνε, σέρνονται, λυγιένται, σκύβουν,κάτι γνωρίζουνε για σε και μας το κρύβουν. Μέσα μας μια ψυχή από μπόρα κι από πίσσατο πονηρό για σε στο λογισμό μας βάζει.195Στη νυχτερίδα όλο για σε μιλούσε η κίσσα,κι η ακρίδα το παινεύτηκε μ’ εσέ πως μοιάζει,κι η σφήκα ήβρε χαρά στη σκέπη σου περίσσα,κι ο νυχτοκόρακας μ’ εσένα αναγαλλιάζει·μια πλάση —Εσύ που ατάραχη τραβάς προς τ’ άστρα—200παραμονεύει σε κακή κι αναγελάστρα! Ω φυσημένη απ’ την καρδιά του πεύκου, Υγεία!Πατάς, παντού οι καρποί στ’ αγκάθια, στα τριφύλλια,κυλάς με τα νερά, και λάμπουν τα στοιχεία,για τ’ άδολο κρασί τρυγάς τα ωραία σταφύλια,205όπου σταθείς, θ’ αναστηθεί μια πολιτεία,πάντα ο μαστός σου γάλα ρέει, δροσιά τα χείλια.Ω μάνα στρογγυλή και καρπερή και ακέρια,μας λιών’ η αρρώστια· μοιάσαμε τα νεκροκέρια. Κλαδιά, μαλλιά, φτερά. Ίσκιοι, που η θεία της χάρη210παίζει κι απλώνει, πρώτε, δεύτερε και τρίτε,από το στοιχειωμένο το σκληρό φεγγάρι—μήτε κλαδιά, μήτε μαλλιά, και φτερά μήτε!—Προψές μιαν όψη τέταρτην είχατε πάρει·σπαθιά! και καρτερούσατε για να χυθείτε.215Νυχτοπετούσα πεταλούδα, έλεος κάμε·απάνω στα φτερά σου πάρε μας να πάμε! Η αρρώστια μάς τυράγνησε με την αγρύπνια,ω Φοινικιά, και σε είδαμε να κρυφογέρνεις,οι δρακοντιές, τα σκυλοβότανα, όλα ξύπνια,220νύχτα ήταν, άμοιαστο χορό μ’ αυτά να σέρνεις,και σ’ είδαμε όνειρο βαρύ στα πρωτοΰπνιαμε φλόμους και με χαμαιλιούς να παραδέρνεις,και γύρω σ’ έπνιγαν αζώηρων περιβόλια,κι από σκληρές αλόες λαός κι από τριβόλια. 225Κι ήσουνα, της ζωής ως να ζητούσες φόροαιματοπότιστο, κι ολάγρια αντιχτύπαπείνα στο είναι σου, και κάποιο σαρκοβόροήβρε σ’ εσέ και φώλιασε, κι έσκαψε τρύπα,κι έγινε σπήλαιο το κορμί το φτεροφόρο,230και της κορφής σου για κορφή φόρεσες γύπα·σα φλόγες και σαν κύματα και σα λεπίδιασυρμένα από τη ρίζα ώς την κορφή σου φίδια. Ποιός το στοχάστηκε, ποιάς Μοίρας είναι τάμα,από τα κακομύριστα και τ’ απορίμια235να υψώνονται τα ολόχλωρα, και αγνό το θάματου Μάη κι Απρίλη απ’ την ακάθαρτην ασκήμια;Γι’ αυτό γαλάζια μέσα μας και μαύρα αντάμα,και στην ψυχή μας ωκεανοί και στενορύμια,κι εκεί που ο νους με τα υπέρτατα παλεύει,240κάτι πανάθλιο μας κρατεί και μας μολεύει. Ήλιε, τα μαύρα ονείρατα πάρ’ τα και πνίχ’ τα,θολοί είν’ αχνοί, κι είναι κακόπραγα τελώνια.Θρέψε τα ωραία και τ’ αγαθά, τα πάντα δείχ’ τα,σαν αχτιδοπαιξίματα και σαν αηδόνια.245Κι εσύ, φεγγάρι, ξάπλωσε στην άγρια νύχταδιάφανη σκέπη από καρδιά και ψυχοπόνια,της Καλλονής παντού κυμάτισε, ω πορφύρα,κι η πλάση ας γίνει αγάπη κι ας χτυπάει σα λύρα! Ξημέρωσε. Το φως χίλια σού σπέρνει μάτια,250για ν’ αγκαλιάζεις τα βουνά και τα ρουμάνια,στα δέντρα τις φωλιές, στις χώρες τα παλάτια,και τα καράβια στ’ ανοιχτά και στα λιμάνια.Τη νύχτα ωραία ξωτικά σε αχτίδων άτιανα σε δουλέψουν έρχονται από τα ουράνια.255Χέρια φυτρώνει η λεύκα και στ’ απλώνει πλείσια·σε ναναρίζουν ήσυχα τα κυπαρίσσια. Μιλάς με τον αϊτό και με τον πελεκάνο,ρουφάς τη μουσική του κόσμου στάλα στάλα,βλέπεις τα μακρινά, τα γύρω και τ’ απάνω,260τ’ απέραντα και τ’ άπιαστα και τα μεγάλα,ανταποκρίνεσαι με κάθε αεροπλάνο,με αχτίδες, με φτερά, με την παγκόσμια σκάλα.Κι εμείς γειρτά στη γη, δαρμέν’ από μια λύπη,ακούσαμε της γης το μέγα καρδιοχτύπι. 265Ακούσαμε της γης το μέγα καρδιοχτύπι.Νέο τραγούδι αφάνταστο που δεν ειπώθη,ήχος που τίποτ’ από μέσα του δε λείπει·μέσα του ρυάζεται άγγελος που κεραυνώθη,κι όλοι γλυκανασαίνουνε τ’ Απρίλη οι κήποι·270κρυφοί αναπάντεχοι μέσα του κλαίνε πόθοι,και τρίζει μια φωτιά, που κόσμους θα χαλάει·κάτι που μένει αξήγητο και σε περνάει! Πες μας τη φωτερή τ’ αέρινου ιστορία,του μαύρου θα σου πούμ’ εμείς το συναξάρι,275κι έλα να τα ταιριάσουμε τα δυο στοιχεία,τη δύναμή σου εσύ με τη δική μας χάρη.Στ’ άφαντα, στα μικρά, στ’ ανήλιαγα, στα κρύαζουν ένας κόσμος δουλευτάδες και κουρσάροι,κι έχουν οι δρόμοι και τα έργα τους και οι μέρες280κι όσα δεν έχουν των απέραντων οι αιθέρες. Τη ζωή του μας είπε το μελισσολόικι άστραψαν ώς εμάς καινούρια σοφά νιάτα·θάματ’ ανυποψίαστα σκεπάζ’ η χλόη,στο πλάι μας το μυρμήγκι ανοίγει βαθιά στράτα,285μια σαύρα αργοσυρμένη μέσ’ από κατώι,χωρών, εθνών, τεχνών έφερ’ εδώ μαντάτα.Μια πεταλούδα, που έτρεχε για να παντρέψειτα λουλουδάκια, μας επλάτυνε τη σκέψη. Απάντρευτη, άκαρπη, κι αξήγητη και ωραία!290Παράξενη ήταν ώρα, ποιός θα το πιστέψει;Βουλήθη ο θείος κόσμος, κι έγινεν Ιδέα,και στη δική μας φανερώθηκε τη σκέψη.Τώρα σ’ αινίγματα και σε σκοτάδια νέαείν’ έτοιμη η ζωούλα μας για να μισέψει.295—Ω Φοινικιά, αποκρίσου· νά! φυλάει καρτέρι,πριν πεις το λόγο τον υπέρτατο, ένα χέρι. Ω Φοινικιά, μας έσπειρεν εδώ ένα χέρι,και θα ξαναπλωθεί, και θα μας ξεριζώσει,και θα πεθάνουμε· το κύμα και τ’ αγέρι300και το νερό ανελεήμονα θα μας σαρώσει,και δε θα κλάψει μας τ’ ολόανθο καλοκαίρι,κι η πλατιά πλάση το χαμό μας δε θα νιώσει,και κάτου από του ίσκιου σου τα μάγια πάλιθ’ αναστηθεί μοσκόπνοη μια βλάστηση άλλη. 305Και μήτε θα βρεθεί για μας κανένα μνήματου διάβα μας το φάντασμα να συγκρατήσει·μονάχα ολόφωτο τριγύρω σου ένα ντύμαμε νέα μια λάμψη αχάλαστη θα σε στολίσει,και θά ειναι η σκέψη μας κι ο λόγος μας και η ρίμα.310Και θα φανείς εσύ στην ξαφνισμένη χτίσησαν ένα χρυσοπράσινο καινούριο αστέρι.Και μήτ’ εσύ, μήτε κανείς δε θα μας ξέρει… 1900 Η Ασάλευτη Ζωή,1904

Κωστής Παλαμάς-Εις εκλογεύς

Ὅταν ὁ Ἀποστόλης, ἐγκαταλιπὼν τὴν κρύπτην τῆς πάσσαρας αὐτοῦ, ἔνθα μέχρι τῆς ὥρας ἐκείνης διέμενεν, ἔφθασεν εἰς τὸν τόπον τῆς ἐκλογῆς, τὸ πλῆθος ἐκυμάτιζε περιδινούμενον κ’ ἐβόα ὡς ἐν τρικυμίᾳ. Ἀλλ’ ἡ μετάστασις ἀπὸ τῆς ἐρημικῆς προκυμαίας μέσῳ τῆς μυριοβόμβου ἐκλογικῆς τύρβης δὲν ἐπήνεγκεν εἰς αὐτὸν ὁμοίαν ἐντύπωσιν πρὸς τὴν ἐκ τοῦ παφλάσματος τῆς εὐρείας θαλάσσης, ὁσάκις ἐπὶ τοῦ ἀκατίου του ἐξέπλεε τῶν ἀβαθῶν νερῶν τῆς λιμνοθαλάσσης εἰς προϋπάντησιν τοῦ καθ’ ἑβδομάδα προσεγγίζοντος ἀτμοπλοίου· οὐδὲ προσεῖδε τὸ πολυτάραχον θέαμα τὸ πρὸ αὐτοῦ διαπλούμενον διὰ τοῦ συνήθους ἐν τῇ ὥρα τῶν μόχθων βλέμματος, βλέμματος ναυτίλον, ἐν φρυάγματι μακρόθεν ἀναμετρῶντος, πρὶν εἰσχωρήσῃ ἐντὸς αὐτῶν, τὸν ὄγκον τὸν μαινόμενον τῶν κυμάτων. Ἀλλὰ δισταγμὸς καὶ ἀμηχανία τις ἐκδηλοῦνται ἐν τῇ ὄψει καὶ τῇ στάσει αὐτοῦ. Ἐπὶ τοῦ βαθέως μελάγχρου καὶ στρογγύλου τοῦ προσώπου μὲ τὴν χονδρὴν ῥίνα καὶ τὰ παχέα χείλη, ἐφ’ οὗτινος ἂν σπανίζωσιν αἱ τρίχες, ἀφθονοῦσιν αἱ σάρκες, φροντίς τις ἄλυτος τηρεῖ σύνοφρυ τὸ μέτωπον καὶ ἀπλανὲς τὸ βλέμμα, παρέχουσα εἰς τὴν φύσει ἀμέριμνον καὶ ἰταμὴν αὐτοῦ ἔκφρασιν ἐπίφασιν ἐμβριθείας, κινοῦσαν εἰς φαιδρότητα κωμικήν· ἀσυνήθως δ’ ἡ κόμη αὐτοῦ καταπίπτει ἐν ἀκόσμῳ περιπλοκῇ ἐπὶ τοῦ μετώπου, ἡ εὐπλόκαμος καὶ οὐλόθριξ κόμη, εἰς τῆς ὁποίας τὴν φιλάρεσκον διευθέτησιν καὶ στίλβωσιν ἀείποτε συνεκέντρου πᾶσαν τὴν τέχνην καὶ τὴν μόνην ἐπίδειξιν αὐτοῦ ὡς καλλωπιστοῦ· καὶ τὸ πρῶτον ἤδη φαίνεται ἀτημελήτως ἐρριμένος ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ὁ μαῦρος μεταξουφὴς σκοῦφος, τὸν ὁποῖον ἄλλοτ’ ἐφόρει περικόμψως ἀναδιπλῶν καὶ χαριέντως προσκλίνων ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ κροτάφου. Τὸ ἀθλητικόν του σῶμα στηρίζει ἐπί τινος ἐκεῖ που τηλεγραφικοῦ στύλου, μακρὰν τῶν στρατοπέδων ἑκατέρων, διανοίγει βιαίως, ὡσεὶ ἐνοχλούμενος ἐκ τοῦ καύσωνος, τὸ ἐρυθρόχρουν ναυτικὸν γελέκον, μόνον αὐτοῦ ἐπένδυμα, κύπτει ἐκτινάσσων τοῦ μαύρου πανταλονίου τὸν ἐπικαθίσαντα κονιορτόν, καὶ ἵσταται ἀναποφάσιστος, καὶ τὰ χείλη του διαστέλλονται εἰς βλασφημίαν ἀπότομον.

— Στὸ διάολο λοιπόν!

Τί τάχα στενοχωρεῖ τὸν Ἀποστόλην; Διατί μόλις πρὸ ὀλίγου κατέπεισεν ἑαυτὸν νὰ καταλίπῃ τὴν ἡσυχίαν τῆς πάσσαρας αὐτοῦ, οὐδ’ ὑπέστη τὸ παράπαν τὸν ἀναπτυσσόμενον κατὰ τοιαύτην ἡμέραν ἐκλογικὸν ὀργασμὸν ὡς ἄλλοτ’ ἐπὶ παρομοίᾳ εὐκαιρίᾳ; Διατὶ ἀκόμη δὲν προσῆλθεν εἰς τὴν βουλευτοδότειραν κάλπην; Μὴ δὲν ἐσχημάτισε καὶ οὗτος γνώμην περὶ τῶν δύο ὑποψηφίων τῶν λυσσωδῶς παλαιόντων ὑπὲρ τῆς νίκης; Μή πως ἀπὸ ἐτῶν δὲν εἷνε ὁ φίλος καὶ θιασώτης τοῦ κυρίου Ἀριστάρχου; Μετὰ πάντων τῶν ὀπαδῶν αὐτοῦ φρονεῖ καὶ ὁ Ἀποστόλης ὅτι ὁ Ἀριστάρχης εἷνε ὁ καλός· ὅπερ ἐσήμαινε διὰ τοὺς κρίνοντας καὶ ἀναλύοντας τὰς ἰδιότητας τοῦ ὑποψηφίου των, ὅτι οὗτος ἦτον ὁ ἐκλεκτὸς τῆς ἰδίας πατρίδος καὶ τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης, ὁ ἀπὸ τῆς μεταπολιτεύσεως διαπρεπὴς βουλευτής, ὁ πολλάκις πρωθυπουργὸς, τἀηδόνι τῆς βουλῆς, κατὰ τὴν περιπαθῶς διδομένην αὐτῷ προσωνυμίαν ὑπὸ τῶν φίλων, εἰς τῆς εὐφραδείας τοῦ ὁποίου τὰ κρυστάλλινα νάματα ἐλούοντο ἐν ἐκστάσει οἱ ἐν τῇ Βουλῇ ἀκούοντες. Ἰδιαιτέρως δὲ διὰ τὸν Ἀποστόλην ἦτο ἐκεῖνος χάριν τοῦ ὁποίου ἅπαξ ἐμαχαιρώθη καὶ ὁσάκις ἔστησε καυγᾶν, εὐχαρίστως δὲ τὰ πάντα ἐθυσίαζεν, οὐχὶ θαμβούμενος ἐκ τοῦ βουλευτικοῦ ἀξιώματος ἢ τῆς πρωθυπουργικῆς χάριτος, οὐδ’ ἐκ τῆς κοινῆς ὁμολογίας ὅτι μόνος αὐτὸς ἐργάζεται πρὸς δόξαν τοῦ τόπου, — ἡ διάνοια τοῦ Ἀποστόλη δὲν ἀνεπτεροῦτο μέχρι τῶν αἰθερίων ζωνῶν τοιούτων σκέψεων· — τὰ πάντα ἐθυσίαζεν εἰς αὐτὸν μόνον καὶ μόνον, ὡς θὰ ἔλεγεν εἰς τὸ ἀφελὲς ἰδίωμά του, διότι ὁ Ἀριστάρχης ἦτο «λεβέντης, λαμπρὸς ἄνθρωπος, καὶ τὸν εἶχε μέσ’ ’ςτὴ καρδιά του», ἀπαράλλακτα ὡς θὰ ἔλεγεν ἐρωτώμενος περὶ τοῦ κυρίου Χρύση, τοῦ ἑτέρου τῶν ὑποψηφίων ὅτι «δὲν τὸν χωνεύει, τὸν ἔχει μέσ’ ’ςτὸ στομάχι του.» Ὡς ὑπὸ ποιητικοῦ τινος θρύλου ὁ κύριος Ἀριστάρχης παρίστατο μέγας καὶ ἔκλαμπρος πρὸ τῶν πνευμάτων καὶ αὐτῶν ἔτι τῶν ἀντιθέτων, ἐνῷ ὁ κύριος Χρύσης, μεθ’ ὅλην τὴν αἴγλην τοῦ χρυσίου του, παρέμενεν ἄνευ πτερύγων, καθηλωμένος ἐπὶ τοῦ ἐδάφους τῆς πραγματικότητος, πεζὸς ὡς τὸ τραπεζιτικὸν αὐτοῦ ἐπάγγελμα. Προβεβηκὼς ἤδη τὴν ἡλικίαν, τὸ πρῶτον ἐξετίθετο εἰς τὰς ἐκλογάς, ἐπερειδόμενος εἰς τὴν σύμπραξιν φανατικῶν τινων ἐχθρῶν τοῦ Ἀριστάρχου, πρὸ παντὸς δ’ εἰς τὴν δύναμιν τοῦ πλούτου. Ἀλλ’ οἱ συμπολίται αὐτοῦ καὶ οἱ συμπαθοῦντες ἔτι πρὸς τὰ χρήματα αὐτοῦ, μικρὸν ἢ οὐδ’ ὅλως ηὐνόουν τὸν γηραιὸν μὲν τὴν ἡλικίαν, ἀλλὰ νεήλυδα ἐν τῇ πολιτικῇ, τὸν ἔχοντα τὴν κεφαλὴν φαλακρὰν καὶ τὴν ῥάχιν κεκυρτωμένην, τὸν πολὺν ἐν τῷ χρηματιστηρίῳ ἄσημον δὲ ἐν τῷ τόπῳ, τοῦ ὁποίου, ἄδηλον πῶς γνωσθεῖσα, περιήρχετο τὰ στόματα ἡ ἀλαζονικὴ καύχησις:

— Θὰ μὲ βγάλουν τὰ τάλλαρά μου· μ’ αὐτὰ ἀγοράζω ὁλόκληρη τὴν ἐπαρχία!

Καὶ ὄντως ἀκατάβλητος ἦτον ἡ ἰσχὺς τῶν ταλλήρων του, ἀφ’ οὗ κατώρθωσαν νὰ σαγηνεύσωσι καὶ αὐτὸν τὸν Ἀποστόλην τὴν ἐμπαθέστατον καὶ λυσσωδέστατον τῶν Ἀρισταρχικῶν. Χθὲς τὴν νύκτα, παραμονὴν τῆς ἐκλογῆς, ἀντὶ δραχμῶν πέντε κ’ ἑβδομήκοντα ἐπώλησε τὴν ψῆφόν του εἰς τοὺς πράκτορας τοῦ Χρύση· δι’ αὐτὸ νῦν ἵσταται διστάζων καὶ ἀμηχανῶν… Ἀλλὰ πρὸ τῆς μαγείας τοῦ χρήματος ὑπέκυψε τάχα;

⁂

Μῆνα πρὸ τῆς ἐνάρξεως τῶν ἐκλογῶν, μεγαλοπρεπὴς ὑποδοχὴ παρεσκευάζετο εἰς τὸν κύριον Ἀριστάρχην ἐπὶ τῇ ἀφίξει αὐτοῦ· δάφναι κατεσπάρησαν ἀπὸ τῆς προκυμαίας μέχρι τῆς οἰκίας αὐτοῦ, ἀψὶς ἀνηγέρθη, νεαρὸς τις δικηγόρος ἡτοίμασε προσφώνησιν, καὶ παρὰ τὴν ἀτολμίαν κατεπείσθησαν νεάνιδες ἐκ τῶν πρωτευουσῶν οἰκογενειῶν τῆς πόλεως νὰ ῥάνωσι διαβαίνοντα τὸν ὑποψήφιον δι’ ἀνθέων καὶ στίχων· οἱ στίχοι, τετυπωμένοι χρυσοῖς γράμμασιν ἐπὶ πρασίνου χάρτου, ὠφείλοντο εἰς τὴν δημοφιλῆ Μοῦσαν τοῦ κυρίου πρωτοκολλητοῦ τῆς δημαρχίας. Ὁ δ’ Ἀποστόλης, πρὸ τριῶν ἡμερῶν, ἀποσχὼν πάσης ἐργασίας, κατέγεινεν εἰς τὴν ἐπισκευὴν καὶ εὐπρέπειαν τῆς πάσσαράς του· ἀνεκαίνισεν αὐτὴν διὰ χρωμάτων καὶ κατεκόσμησε διὰ ταπήτων, σημαιῶν, μυρσινῶν, καὶ παντοίων σημάτων· τὴν ἡμέραν δὲ τῆς ἀφίξεως, ὄρθρου βαθέως, ἀπῇρε πρὸς τὸ τρίωρον ἀπέχον ἐπίνειον, ἔνθα ἔμελλε νὰ προσαράξῃ τὸ φέρον τὸν ὑποψήφιον ἀτμόπλοιον. Ἔφερε τὴν κεφαλήν του κεκαλυμμένην ὑπὸ τοῦ σκούφου μετὰ πάσης ἐπιμελείας καὶ χάριτος, ὡς ἀπῄτει τὸ ἔκτακτον τῆς ἡμέρας, καὶ γυμνοὺς τοὺς πόδας, ὡς ἀπῄτει τῆς ἐργασίας τὸ πολύμοχθον. Αὐτὸς ἀπὸ ἐτῶν ἔχαιρε τὸ δικαίωμα νὰ δέχηται ἀφικνούμενον ἢ ἀναχωροῦντα ἐντὸς τοῦ πλοίου του τὸν Ἀριστάρχην, ἄνευ τινὸς ἀμοιβῆς, εἰ μὴ τῆς ἐξ αὐτοῦ τοῦ δικαιώματος πηγαζούσης ὑπερηφανείας· οὐδεὶς δὲ τῶν πολλῶν συναδέλφων του ἦτο τόσῳ φθονερὸς ἢ τόσῳ μωρὸς, ὥστε νὰ διαμφισβητήσῃ πρὸς αὐτὸν τιμὴν σιωπηρῶς ἐγκαθιδρυθεῖσαν ἔκ τε τῆς ἀπὸ ἐτῶν συνηθείας καὶ τῆς ἀπὸ ἐτῶν ἀφοσιώσεως τοῦ ναυτικοῦ πρὸς τὸν πολιτικόν. Ὡς ἄνω τῆς θύρας τοῦ καταστήματος αὐτοῦ ἀναρτᾷ ὁ βιομήχανος χρυσόγλυπτον τὸν ζηλωτὸν τίτλον Προμηθευτοῦ τῆς Αὐλῆς, ὁ Ἀποστόλης ἔκρυπτεν εἰς τὰ βάθη τῆς καρδίας του χρυσόγλυπτον τὸν τίτλον πασσαριέρη τοῦ Ἀριστάρχη· ἀλλὰ τὸ οὐχὶ λίαν εὐγενὲς τοῦτο ἀξίωμα διετύπωσε πρωτοτύπως καὶ αἰσθηματικώτατα βαπτίσας τὸν πάσσαρά του δι’ αὐτοῦ τοῦ ὀνόματος τοῦ ὑποψηφίου, ἐπὶ τῆς πρώρας.

Ἀλλὰ μόλις προσαράξας ἀπέβη εἰς τὸ ἐπίνειον, τὴν αὐτὴν ἀγγελίαν, ἀπροσδόκητον, μυθώδη, πανταχόθεν προσδέχεται! «Ὁ Θανάσης θὰ πάρῃ τὸν Ἀριστάρχη ’ς τὴ βάρκα του!» Μεταξὺ τῶν περὶ τὴν ἀποβάθραν προσδεδεμένων ποικιλοσχήμων πλοιαρίων διακρίνεται ἡ λέμβος τοῦ Θανάση ἐξαιρέτως κεκοσμημένη κ’ ἐκείνη διὰ σκιάδος καὶ σημαίας καὶ τάπητος, καινουργὴς καὶ στίλβουσα. Εἷνε δ’ ὁ Θανάσης ὁ ἐν τῷ συναγωνισμῷ τῆς ἐργασίας ἀδιάλλακτος ἀντίζηλος τοῦ Ἀποστόλη· οὐδέποτε ἀπευθύνουσι τὸν λόγον πρὸς ἀλλήλους, εἰμὴ σαρκαζόμενοι ἢ καθυβριζόμενοι ἐν τῇ παραλαβῇ τῶν ἐπιβατῶν καὶ τῇ φορτώσει τῶν ἐμπορευμάτων. Κατ’ ἀρχὰς ὁ Ἀποστόλης, ἅμα τῷ ἀκούσματι, ἀνεκάγχασε φαιδρότατα ὡς ἂν τῷ ἀνήγγελλον ὅτι ἡ θάλασσα δὲν εἷνε πλέον ἁλμυρά. Ἀλλ’ ὅταν ὅλα τὰ παιδιὰ τὸν περιεκύκλωσαν, καὶ ἐπανέλαβον εἰς αὐτὸν ὅτι «ὁ Θανάσης θὰ πάρῃ τὸν Ἀριστάρχη ’ς τὴ βάρκα του» καὶ προσέθηκαν ὅτι ὁ Θανάσης ἔλαβε πρὸς τοῦτο ῥητὴν παραγγελίαν ἀπὸ μέρους τοῦ κὺρ Ζαφείρη, τοῦ παντοδυνάμου ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ διευθυντοῦ τῶν ὑποθέσεων τοῦ κόμματος καὶ ἐμπεπιστευμένου τῷ Ἀριστάρχῃ, ὁ Ἀποστόλης ἤρχισε νὰ ἐξάπτεται· ἔτεινεν ἀπειλητικὸν τὸν γρόνθον πρὸς τὸ μέρος τῆς λέμβου, καὶ τὸ ἐρυθρόμαυρον ἐκ τῆς ὀργῆς πρόσωπόν του ἐχρωματίσθη ζωηρότερον ἐκ τῶν πρώτων ἀκτίνων τοῦ ἀνατέλλοντος ἡλίου· ἔρριψε κατὰ γῆς τὸν σκοῦφον του, καὶ κινῶν ἄνω κάτω τὰς χεῖρας, καί πλήττων διὰ τῶν ποδῶν του τὸ ἔδαφος, ἀνέκραξε βροντοφώνως, ὥστε ν’ ἀκουσθῇ πρὸ τῶν συνηθροισμένων ἐκεῖ πέραν ὁμοτέχνων καὶ τῶν ἀνθρώπων τοῦ κόμματος τῶν πρὸς ὑποδοχὴν τοῦ ὑποψηφίου:

— Κὺρ Ζαφείρη καὶ Θανάση δὲν ξέρει ὁ Ἀποστόλης! Ὁ Ἀριστάρχης ὅσαις φοραῖς ἦρθε, πρῶτον ποῦ πατάει τὸ πόδι του τὸ πατάει ’ς τὴν πάσσαρά μου! Ἀριστάρχης θὰ μπῇ ’ς τὸν Ἀριστάρχη! Τελείωσε! Ὁ Χριστὸς δὲν μοῦ τὸν παίρνει ἀπ’ τὰ χέρια μου!

Καὶ ἄλλα πολλὰ κατεκραύγασεν ἐναλλὰξ, παραπονούμενος καὶ ἀπειλῶν. Ὁ Θανάσης ἐλαττούμενος μὲν κατὰ τὴν φωνὴν τοῦ σώματος καὶ τῶν λόγων τὴν ἑτοιμότητα τοῦ ἀντιπάλου, ἀλλ’ ὑπερτερῶν τὴν πονηρίαν μεθ’ ἧς διεξῆγε τὰς ὑποθέσεις του, ἀποφέρων ἐξ αὐτῶν πολλὰ κακολογήματα, ἀλλὰ πλείονα κέρδη, διέμενεν ἀπαθὴς πρὸ τῆς ἐξάψεως τοῦ Ἀποστόλη συρίζων, καὶ διευθετῶν τὸ ἐρυθρὸν ἐπίστρωμα τῆς λέμβου του.

Μετ’ ὀλίγον παρελθούσης τῆς πρώτης ὁρμῆς, ὁ Ἀποστόλης ἐσκέφθη ὅτι δὲν ἤρκουν αἱ κραυγαὶ αὐτοῦ πρὸς ματαίωσιν τοῦ ἀδικήματος, ἀλλ’ ἡ δραστηρία φροντὶς πρὸς ἀναγνώρισιν αὐτοῦ ὑπὸ τῶν ἁρμοδίων· Ἂν ὁ Θανάσσης ἐδέχθη ῥητὴν ἐντολὴν νὰ παραλάβῃ τὸν Ἀριστάρχην, ἀλλ’ ὑπεράνω πάσης ἐντολῆς ἐτίθετο τὸ δικαίωμα τοῦ Ἀποστόλη· οὔτε ποτὲ ἠδύνατο νὰ προμαντεύσῃ, ὅτι, αὐτοῦ ὑπάρχοντος ἐν τῇ ζωῇ καὶ διακειμένου πρὸς τὸ κόμμα ὡς πάντοτε, θὰ ἀπελύετο οὑτωσὶ καταφρονητικῶς τοιαύτης φροντίδος, ὡς στρατιώτης αἴφνης δημοσίᾳ καθαιρούμενος ἄνευ προηγηθέντος ἐγκλήματος οὔτε διαδικασίας κἄν. Ὕστερον ἀπὸ τοιαύτην ἀφοσίωσιν νὰ ὑποστῇ τοιαύτην προσβολὴν κατάκαρδα! Δὲν ἦτο δυνατὴ τόση κακία· κἄτι θὰ ἔτρεχεν· ἴσως ἡ διάδοσις εἷνε μοχθηρὸν ἐπινόημα τοῦ Θανάση· πρέπει νὰ παρουσιασθῇ εἰς τὸν κὺρ Ζαφείρην καὶ νὰ τὸ μάθῃ.

Ὁ κὺρ Ζαφείρης εἷνε ἐκ τῶν εὐπορωτέρων ἐμπόρων τοῦ τόπου, δεξιώτατος εἰς τὰς ἐπιχειρήσεις του, ὅσον ἀδέξιος εἰς τὴν διεξαγωγὴν τῶν ὑποθέσεων τοῦ κόμματος, ὡς γενικῶς ἐλέγετο· ὑπὸ πολλῶν φίλων ἄλλως τοῦ κυρίου Ἀριστάρχου, ὑπεβλέπετο· οἱ μὲν κατεγίνωσκον αὐτοῦ ἔλλειψιν νοημοσύνης, οἱ δὲ στέρησιν ἀγαθότητος· ἀλλ’ ἀφ’ ἑτέρου ἔχαιρεν ἀμέριστον τὴν πίστιν τοῦ ἀρχηγοῦ, — ἡ μόνη ἀδυναμία τοῦ ἀνδρὸς, ὡς ἐφρόνουν. Τὸ βέβαιον εἷνε ὅτι ὁ κὺρ Ζαφείρης ἐνέπνεεν ἐμφύτως τὴν ἀντιπάθειαν, ὡς αἱ γυναῖκες ἐμπνέουσι τὸν ἔρωτα. Πρὸς τοῦτον ἔσπευσεν ὁ Ἀποστόλης· εἶχεν ἔλθει ἕως ἐκεῖ μετὰ συγγενῶν καὶ φίλων πρὸς τὴν ἐκ τοῦ ἀτμοπλοίου δεξίωσιν τοῦ ὑποψηφίου.

— Κὺρ Ζαφείρη, ἡ πάσσαρα εἶν’ ἕτοιμη. Νὰ τὸ ξέρῃς· ’ς τὴ δική μου θὰ ’μπῇ! Ὁ Ἀριστάρχης δὲν θέλει ἄλλη πάσσαρα. Κἄτι ἀκούω Θανάση καὶ Θανάση.

Ὁ δὲ κύριος Ζαφείρης ἐν προστατευτικῇ προσηνείᾳ:

— Ἀποστόλη, τώρα εἴπαμε τοῦ ἀνθρώπου, δὲν ’μποροῦμε νὰ τὸν γελάσουμε. Τί νὰ σοῦ κάμω! δὲν ἦρθες νὰ μοῦ τὸ ’πῇς προτήτερα· δὲν ἤξερα πῶς ἤθελες καὶ σύ!..

Καὶ ἄλλα ἦτον ἕτοιμος νὰ προσθέσῃ, ἀλλ’ ὁ Ἀποστόλης ἀποτόμως διακόπτων ἐκραύγασεν:

— Ἔπρεπε νἄρθω νὰ σοῦ ’πῶ κὺρ Ζαφείρη! δὲν ἤξερες πῶς ἤθελα κ’ ἐγώ, κὺρ Ζαφείρη! Καὶ τόσα χρόνια, κὺρ Ζαφείρη ποῦ τὸν πέρνω καὶ τὸν φέρνω, καὶ τὸν φέρνω καὶ τὸν πέρνω! Τάχα εἴμαστε σκουπίδια καὶ δὲν μᾶς ἐσυλλογίστηκες! Νά το ξέρετε, θά σας τὸν πάρω μὲ τὸ στανιό!

Καὶ ἀπεσύρθη ἔξω φρενῶν εἰς τὰ βάθη τῆς πάσσαράς του. Ἤδη τὰ ἠκονισμένα ὄμματα τῶν ναυτικῶν ἀνεκάλυπτον κατὰ τὸ πέρας τοῦ ὁρίζοντος ὡς στίγμα ἀδιόρατον εἰς πάντα ἄλλον ὀφθαλμὸν τὸ καταπλέον ἀτμόπλοιον· καὶ φωναὶ ἠκούοντο: «Φάνηκε! φάνηκε!»

Μετὰ παρέλευσιν ὥρας, πρὶν ἔτι ἀγκυροβολήσῃ τὸ ἀτμήλατον, ἐξέπλεον πρὸς συνάντησίν του μετὰ σπουδῆς καὶ ἀλαλητοῦ αἱ πλατεῖαι πάσσαραι, αἱ περίκομψοι φελοῦκαι, τὰ στενὰ καὶ μακρὰ μονόξυλα· ἀλλ’ ὁ ἄνεμος δὲν ἦτον εὐνοϊκὸς καὶ αἱ δυσκίνητοι πάσσαραι δὲν κατώρθωσαν νὰ πιάσουν εἰς τὸ ἀτμόπλοιον, εἰμὴ μετὰ πολλοὺς ἑλιγμοὺς καὶ συστροφὰς τῶν ἱστίων, ὕστερον ἀπὸ τὰς λέμβους καὶ τὰ πλοιάρια. Οὕτως ὅταν ὁ Ἀποστόλης ἠδυνήθη δι’ ἐπιτηδείου χειρισμοῦ νὰ προσκολλήσῃ τὸ ἀκάτιον του εἰς τὴν πλευρὰν τοῦ πυροσκάφου, καὶ ἐκ τοῦ κάλω ἀναρτηθείς, εἰσεπήδησεν εἰς τὸ κατάστρωμα, γοργὸς καὶ ὁρμητικὸς ὡς οὐδέποτε, ἀποφασισμένος δὲ νὰ παλαίσῃ ὑπὲρ τῆς νίκης, ὁ κύριος Ἀριστάρχης ἦτον ἕτοιμος νὰ κατέλθῃ ἐπὶ τῆς ἀναμενούσης λέμβου τοῦ Θανάση. Οἱ φίλοι συνωστίζοντο ἐν συγκινήσει περὶ αὐτόν, προσφωνοῦντα ἕκαστον ἰδιαιτέρως καὶ μειδιῶντα πρὸς πάντας ὑπὸ τὸν θόρυβον τῶν ἐπιβιβαζομένων ἀνθρώπων, τῶν αἰρομένων ἀποσκευῶν, τῶν ὕβρεων τῶν λεμβούχων, τῶν βλασφημιῶν τῶν ναυτῶν, καὶ τῶν χαιρετιστηρίων κρότων τῶν τρομπονίων, ἠχούντων ἀπὸ τῶν ἀκατίων πρὸς τιμὴν τοῦ καταπλεύσαντος ὑποψηφίου.

— Κύριε Ἀριστάρχη, ἡ πάσσαρα εἶν’ ἕτοιμη· σὲ περιμένει! ἔρρηξε κραυγὴν ὁ Ἀποστόλης, ῥιπτόμενος πρὸ τοῦ ὑποψηφίου μὲ τὸν σκοῦφόν του ἀνὰ χεῖρας ἐν ὑψίστῃ σεβασμοῦ ἐνδείξει, καθ’ ὃ οὐδέποτε πρὸ οὐδενὸς ἀποκαλυπτόμενος.

Ἀλλ’ ὁ κύριος Ἀριστάρχης εὑρισκόμενος ἐπὶ τῆς κλίμακος τοῦ πλοίου, παραζαλισμένος ἐκ τοῦ πλοῦ, τῶν χαιρετισμῶν καὶ προσφωνήσεων τῶν φίλων, σπεύδων δὲ νὰ ἀπαλλαγῇ τῆς ἐνοχλήσεως τοῦ κόμματος, δὲν ἐπρόσεξεν εἰς τὸ νόημα τῆς προσκλήσεως τοῦ Ἀποστόλη.

— Εὐχαριστῶ! καὶ κατέρχεται εἰς τὴν λέμβον τοῦ θριαμβευτικῶς ἀναμένοντος Θανάση.

— Πάει καλὰ! ἐγόγγυσε μᾶλλον ἢ ἀπεκρίθη ὁ ἐγκαταλειφθείς, διευθύνων πρὸς τὸν κὺρ Ζαφείρην ἓν βλέμμα, ἐξ ἐκείνων τὰ ὁποῖα δύναται νὰ ῥίψῃ ναυτικὸς μόνον, οἱονεὶ παραλαμβάνων ἐκ τῆς ὁρμῆς τοῦ πελάγους τὴν ἔκφρασιν τοῦ βλέμματος τῆς φωνῆς καὶ τῆς κινήσεως.

Δὲν κατῆλθεν, ἀλλὰ κατέπεσεν εἰς τὴν πάσσαραν. Δὲν ἐφρόντισε δι’ ἐπιβάτας καὶ ἀπήντησε διὰ βλασφημιῶν εἰς τὰς ἐρωτήσεις τῶν συναδέλφων του. Καταβιβάζων ἐν ἀγριότητι ἐξέσχισε τὸ ἱστίον, κατέρριψεν ἀπρόσεκτος μίαν κώπην εἰς τὴν θάλασσαν, μικροῦ δεῖν συνέτριψε τὸ ἀκάτιον ὑπὸ τὸν ἕλικα τοῦ ἀτμοπλοίου. Καὶ μόλις αὖθις ἠκούσθησαν πυροκροτοῦντα τὰ πρὸς τιμὴν τοῦ Ἀριστάρχου πλατύστομα ἐκ τῶν ἀκολουθούντων ἐν πομπῇ τὴν λέμβον τοῦ Θανάση πλοιαρίων, ἐκεῖνος εἰς ἀπάντησιν κατεβίβασεν ἐν τάχει τῶν ἐξαρτίων καὶ συνήθροισεν ἀτάκτως πρὸ αὐτοῦ σημαίας καὶ μυρσίνας καὶ σήματα καὶ ἐπιστρώματα καὶ πᾶν ἑορτάσιμον ἀνάρτημα, καὶ τὰ κατεπάτησε λυσσωδῶς καὶ τὰ κατερρύπανεν.

Ἔκτοτε παρέμενε δυσαρεστημένος· ἡ λέξις ἐν ἡμέραις ἐκλογικῶν συγκινήσεων συνοψίζει τὰ παράπονα τῶν ἐκλογέων κατὰ τῶν ἐκλεξίμων ἢ ἐκλεκτῶν αὐτῶν. Νὰ ἀνήκῃ εἰς τὸ κόμμα συνεχῶς ἀπὸ δεκαετίας — δεκαπενταέτης ἐψήφισε τὸ πρῶτον ἐγγραφεὶς εἰς τὸν κατάλογον ὡς εἴκοσι καὶ τριῶν ἐτῶν, — νὰ εἶνε ἀφωσιωμένος ὡς οὐδείς· ἄλλοι, μεγάλοι καὶ μικροί, νὰ συναλλάσουσι τὴν φιλίαν των διὰ θέσεων καὶ μισθῶν καὶ παροχῶν παντοίων, αὐτὸς δὲ νὰ πληροῖ πάντα πόθον διὰ τῆς μοναδικῆς ἀξιώσεως νὰ φέρη αὐτὸς τὸν Ἀριστάρχην μέσα εἰς τὴν ἰδικήν του πάσσαραν, — ὕψιστος σταθμὸς τιμῆς δι’ ἐκεῖνον, ὅπως δι’ ἕνα βουλευτὴν ἡ πρὸς τὸ ὑπούργημα ἄνοδος —, καὶ νὰ λησμονηθῇ, νὰ καταφρονηθῇ, νὰ προτιμηθῇ αὐτοῦ «ἕνας παλῃάνθρωπος!» Ὁ Ἀποστόλης δὲν ἐφάνη εἰς τὸ σαλόνι τοῦ κυρίου Ἀριστάρχου, δὲν ἠδύνατο δέ, καὶ θέλων, νὰ τὸν ἐπανίδη, καθ’ ὅτι τὴν τρίτην ἀπὸ τῆς ἀφίξεως αὐτοῦ ἡμέραν εἶχεν ἀναχωρήσει εἰς ψηφοθηρευτικὴν περιοδείαν ἀνὰ τοὺς δήμους. Ἀλλὰ λεληθότως, παρερχομένων τῶν ἡμερῶν, κατηυνάζετο ἡ ἐν τῷ Ἀποστόλη δριμύτης ἡ μνησίκακος καὶ ἦτον ὡς πυρέσσων θερμὸς ἔτι ἐκ τῆς νόσου, ἀλλὰ μὴ ὑφιστάμενος πλέον τὸ ῥῖγος καὶ τὴν ἔξαψιν τῆς πρώτης προσβολῆς. Ἀλλ’ ἡμέραν τινὰ — δεκαπέντε ἡμέρας μετὰ τὴν ἄφιξιν, — συναντήσας καθ’ ὁδὸν τὸν κὺρ Ζαφείρην, ἔκρινε καλὸν νὰ ἐκχύσῃ πρὸς ἐκεῖνον τὸ τελευταῖον λείψανον τοῦ παραπόνου του. Τὸν ἐσταμάτησε καὶ ἤρχισε προοιμιαζόμενος:

— Μὰ τὸ Χριστό! αὐτὸ ποῦ μἔκαμες, κὺρ Ζαφείρη, δὲν ἄξιζε νά μου τὸ κάμῃς…

Ἀλλὰ τὸν κὺρ Ζαφείρην ἀπησχόλει κατ’ ἐκείνας τὰς στιγμὰς σοβαροτάτη ὑπόθεσις· ἔσπευδεν ὅπως συναντήσῃ πολυσήμαντον κομματάρχην τοῦ Ἀριστάρχου, καὶ ἐξηγηθῇ μετ’ αὐτοῦ, ἀπειλοῦντος ἀποσκίρτησιν εἰς τοὺς ἀντιθέτους.

— Ὕστερα, ὕστερα τὰ λέμε· βιάζομαι τώρα, Καὶ ἐκίνησεν ὅπως ἀπέλθῃ.

Ἀλλ’ ὁ Ἀποστὸλης ἐκ νέου καὶ βαθύτερον πληγεὶς ἐκ τῆς ὑπερφιάτου ἀφροντισίας τοῦ κὺρ Ζαφείρη πρὸς τὸ παράπονόν του, ἀνέκραξε πικρὸς καὶ σαρκάζων:

— Μπράβο! ὡραῖα ξέρεις νὰ μεταχειρίζεσαι τὸ κόμμα! ὡραῖα ξέρεις, κὺρ Ζαφείρη, νὰ εὐχαριστῇς τοὺς φίλους!

— Κάμε μου τὴν χάρι, παιδί μου, μή με σκοτίζης, ἀπήντησεν ὁ κὺρ Ζαφείρης, προσβληθείς, καὶ ἀπῆλθεν ἐν τάχει, δύσθυμος, ἐπειγόμενος νὰ συναντήσῃ τὸν κομματάρχην.

Ἀποτέλεσμα τῆς ἀνωτέρω συναντήσεως ὑπῆρξεν ἡ ἀπὸ τῆς μερίδος τοῦ Ἀριστάρχου ὁριστικὴ μετάστασις τοῦ Ἀποστόλη. Κατ’ αὐτοῦ τοῦ ὑποψηφίου οὐδὲν ὡρισμένως ἠδύνατο νὰ διατυπώσῃ κατηγορητήριον, ἀλλ’ ἐμίσει, δὲν ἠνείχετο πλέον κατ’ οὐδένα τρόπον ἐκεῖνον τὸν «ἀντίχριστον», τὸν κὺρ Ζαφείρην. Εἷνε ἀληθὲς ὅτι ἡ ἀνάμνησις τοῦ ὑποψηφίου — διήρκει ἔτι ἡ ἀπουσία του — ἐξήγειρεν ἐν αὐτῷ αἴσθημά τι συντριβῆς, ὡς ἂν κατελαμβάνετο ὑπὸ αἰσχύνης, ὡς ἂν ὤργα πρὸς μετάνοιαν. Ἀλλὰ σπανιώτατα ὑφίστατο τοιαύτην κρίσιν· ταχέως ἐξουδετέρου τὴν ἐνδόμυχον ἀντεπίδρασιν ἢ ἀνυπόφορος εἰκὼν τοῦ κὺρ Ζαφείρη, ἡ πάντοτε παροῦσα ἐν τῷ πνεύματι αὐτοῦ καὶ ἀπεχθείας πληροῦσα τὴν καρδίαν του καὶ ἐν διαρκεῖ ἐντάσει τηροῦσα τὰ νεῦρά του· καὶ κατήντησεν οὕτως ἐν τῷ Ἀριστάρχῃ νὰ μὴ φαντάζεται πλέον ἢ τὸν ἐν τῷ ἀτμοπλοίῳ ὑποψήφιον, τὸν μετὰ μειδιάματος ἀποκρινόμενον πρὸς τοὺς κυκλοῦντας «καλαμαράδες καὶ πεινασμένους» πρὸς αὐτὸν δὲ ξηρῶς ἀπαντῶντα εὐχαριστῶ, καὶ κατερχόμενον εἰς τὴν λέμβον τοῦ Θανάση. Καὶ ἐν τῷ κύκλῳ τῶν φίλων τοῦ δὲν ὡμίλει πλέον περὶ τοῦ Ἀριστάρχου ἢ ὡς περὶ ἀνθρώπου, ἐμπιστευομένου εἰς ἕνα «ψεύτην, ἀφιλότιμο καὶ ἀθεόφοβο!» Ἔφυγεν ἀπὸ τὸ κόμμα ἁπλούστατα: γιὰ νὰ δώσῃ τοῦ κὺρ Ζαφείρη νὰ καταλάβῃ.»

Καὶ ἐφοίτησεν εἰς τὸ σαλόνι τοῦ κυρίου Χρύση, τοῦ ταλλαρᾶ. Ἐν τῷ κύκλῳ τῶν θιασωτῶν τούτου δὲν ὑπῆρχε τὸ αὐτὸ καὶ ἐν τῷ κύκλῳ τῶν ἀφωσιωμένων εἰς τὸν Ἀριστάρχην μέτρον ἐκτιμήσεως. Ἑκατέρων οἱ ὀπαδοὶ συναντώμενοι, ὡσὰν οἱ μὲν ἐξεπροσώπουν τὴν πράξιν, οἱ δὲ τὸ αἴσθημα, τοιαῦτα συνήθως διήμειβον πρὸς ἀλλήλους:

— Μὲ ποιὸ κόμμα εἶσαι;

— Ἐγὼ εἶμαι μὲ τὰ τάλλαρα!

— Κ’ ἐσὺ μὲ ποιὸ κόμμα εἶσαι;

— Ἐγὼ εἶμαι μὲ τἀηδόνια!

Ἐν γένει δ’ οἱ Ἀρισταρχικοὶ ἐνθουσίων διὰ τὸν ἄνθρωπον, ἐνῷ οἱ φίλοι τοῦ Χρύση ἐλιβάνιζαν τὸν πλούσιον. Μετὰ τῶν τελευταίων τούτων ἤρχισεν ἀναστρεφόμενος ἰδιαζόντως ὁ Ἀποστόλης· οὗτοι καὶ ἐργαζόμενοι καὶ εὐωχούμενοι ἐπέραινον τὰς κομματικάς των συζητήσεις διὰ τῆς ἐπῳδοῦ:

— Παρᾶς μὲ μούχλα! λίρα μὲ οὐρά!

Ἡ ῥῆσις δ’ αὕτη καὶ μόνη κατηύναζε τὴν ἐξανισταμένην συνείδησιν αὐτῶν πρὸ παντὸς λόγου συνηγοροῦντος ὑπὲρ τῆς ὑπεροχῆς τοῦ Ἀριστάρχου.

Καὶ ὑπέστη τὴν ἐπίδρασιν τῶν περὶ αὐτόν· φοιτῶν εἰς τὴν αἴθουσαν τοῦ Χρύση, συγκοινωνῶν πρὸς τοὺς ἀνθρώπους αὐτοῦ, ἀπώλεσε τὴν ἀγρίαν ἀρετὴν τῆς καρδίας, δυνάμει τῆς ὁποίας εἶχεν ἀφοσιωθῆ εἰς τὸν Ἀριστάρχην. Καὶ εὐλόγως, διότι αὐτοῦ μὲν ὑπῆρξε θιασώτης αὐθόρμητως, ὑπακούων εἰς τὴν φωνὴν ἀμέτρου τινος καὶ δυσαναλύτου ἐνθουσιασμοῦ, πληροῦντας τὸν βίον του, καὶ ἀναπληροῦντος ἐν αὐτῷ τὴν ἔλλειψιν τοῦ πνεύματος· ἐκείνου δὲ προσῆλθεν ὀπαδὸς ἑτεροκίνητος, ἐνδοὺς εἰς τὰ κελεύσματα τοῦ πείσματος, τυράννου ἐγκαθιδρυθέντος ἐν αὐτῷ καὶ ἀποπνίξαντος τὸ γαῦρον αἴσθημα. Ἀγαπῶν τὸν Ἀριστάρχην, ὑποδεχόμενος αὐτόν, θαμίζων εἰς τὴν αἴθουσαν αὐτοῦ, ἀκροώμενος αὐτοῦ, ἐκφραζόμενος καὶ ψηφίζων ὑπὲρ αὐτοῦ, ἀνέπαυε τὴν μικρότητά του ἐπὶ τοῦ μεγαλείου ἐκείνου, ἔπραττέ τι ὡς τὸ πτηνὸν ὅπερ καθίπταται ν’ ἀναπαυθῇ ἐπὶ τῶν κλώνων τῆς ὑψικορύφου δρυός· προσχωρῶν δ’ ἐξ ὀργῆς ες τὸν Χρύσην ἔπασχέ τι ὡς τὸ πτηνὸν τὸ συλληφθὲν εἰς δίκτυ καὶ περικλεισθὲν ἐντὸς κλωβοῦ· ἀλλ’ εἰς τοιαῦτα κλωβία ἀπόλλυται ἡ δύναμις τῶν πτερύγων καὶ τῶν καρδιῶν. Διὰ τοῦτο πάντῃ ἀλλοίως ἐξετίμησε τὸν νέον αὐτοῦ ἀρχηγόν· πειραχθεὶς ὑπὸ τοῦ διαφημιζομένου πλούτου αὐτοῦ, ἤρχισε νὰ ὑπολογίζῃ τί ἠδύνατο τυχὸν νὰ καρπωθῇ ἐκ τῆς ἀλλαξοπιστίας του. Τοῦ αἰσθήματος νεκρωθέντος, ἐλειτούργουν ἀκμαῖαι καὶ χορτασμὸν ἀπαιτοῦσαι αἱ αἰσθήσεις αὐτοῦ. Διότι ὡς εἰς τοὺς πλείστους τῆς τάξεώς του, ὑπέβοσκε καὶ ἐν αὐτῷ τὸ πῦρ τῆς ἀπολαύσεως. Ναὶ μὲν οὐδέποτε ἐλησμόνει τὴν πάσσαράν του καὶ δι’ αὐτῆς εἰργάζετο ὡς οὐδείς· ἀλλὰ πλειότερον ἠγάπα, ἀντὶ νὰ ἐργάζεται, νὰ ἐξαπλοῦται ὕπτιος ἐντὸς αὐτῆς ἀπολαύων ὑπὸ οὐρανὸν ἀνέφελον τοῦ ἡδυτάτου θάλπους τοῦ χειμερινοῦ ἡλίου· ἢ τὸ θέρος ὑπὸ τὴν σκιάδα ἐξοχικοῦ καφενείου νὰ παραδίδεται ἐπὶ ὥρας εἰς τὸ κέφι ὑπὸ τὰ ἡδύλαλα τοῦ ναργιλὲ του ῥοφήματα· ἢ τὰς ἑσπέρας νὰ τηρῇ τὴν ὅσῳ πτωχήν, τόσῳ ἐρωτύλην κόρην τοῦ ναύτου ὄπισθεν τοῦ μετὰ φόβου ἡμιανοιγομένου παραθύρου μέχρις οὗ ἀποσβεσθῇ καὶ ὁ τελευταῖος βαρυπενθὴς λυγμὸς τοῦ ἀμανέ του· ἢ ἐν διαστήματ’ ἡμερονυκτίου νὰ ἀσωτεύῃ τὸ κέρδος τῶν ἑβδομαδιαίων κόπων του εἰς τὰ βιολιά. Ἐγκαίρως πληροφορηθεὶς ὅτι πρόκειται «νὰ πέσῃ πολὺς παρᾶς» διὰ τὰς ἐκλογάς, ἤρχισε νὰ σκέπτεται ὅτι ἂν ἔδιδον καὶ εἰς αὐτὸν ὀλίγον ἀπὸ τὸν πολὺν αὐτὸν παρᾶν, θὰ ἠδύνατο ἀρκετὰς ἡμέρας καὶ ν’ ἁπλωθῇ μακρὺς πλατὺς εἰς τὴν πάσσαραν, καὶ νὰ ροφήσῃ ἀμέριμνος τὸν ναργιλέν του, καὶ νὰ ξετρελλάνη τὴν ἀδυναμία του, καὶ νὰ ξενυχτίσῃ μὲ τὰ βιολιά… Καὶ μίαν ἑσπέραν, κατερχόμενος μετ’ ἄλλων φίλων τῆς αἰθούσης τοῦ Χρύση, διεκήρυξε μετὰ πονηρῶν γελώτων καὶ σχημάτων ὅτι «δὲν ἐννοεῖ νὰ ψηφίσῃ, ἂν δὲν τοῦ δώσουν.» Τὴν ἀξίωσιν δὲ ταύτην ἐπανέλαβε μετέπειτα πολλάκις σαφέστερον καὶ θρασύτερον πρὸς διαφόρους.

Δύο ἡμέραι ἔτι ὑπελείποντο διὰ τὴν μεγάλην ἡμέραν τῆς ἐκλογῆς, ὅτε ἐν τῇ οἰκία τοῦ κυρίου Χρύση συνῆλθον κατὰ προηγηθεῖσαν ἐν μυστικότητι πρόσκλησιν ὀλίγοι ἐκ τῶν μᾶλλον πιστῶν εἰς τὸ κόμμα πρὸς ἐπιθεώρησιν τοῦ καταλόγου. Ἦτο ἡ συνέλευσις ἐκ τῶν σοβαρωτάτων, καθ’ ὃ ἀποβλέπουσα εἰς τὴν ἐκ τὴν προτέρων δυνατὴν διευκρίνισιν τῶν φίλων τῆς μερίδος, ὡς καὶ εἰς τὴν ἐξεύρεσιν μέσων πρὸς πορισμὸν ψήφων. Κομισθέντος τοῦ ἐκλογικοῦ καταλόγου, νεανίας τις ἀνεδέχθη τὴν μεγαλόφωνον ἐκφώνησιν τῶν ὀνομάτων. Οἱ ἐμπειρότεροι γινώσκοντες τὰ πρόσωπα καὶ τὰ πράγματα ἐτήρουν σημειώσεις διὰ τὰ περαιτέρω. Καὶ τούτου μὲν τὸ ὄνομα ἀναγγελλόμενον παρήρχετο σιωπηρῶς ὡς δεδηλωμένου ὀπαδοῦ τούτων ἢ ἐκείνων, ἐπὶ ἄλλου δὲ ὀνόματος ἠγείρετο συζήτησις, ὡς ἐκλογέως ἀμφιβόλου ἀποχρώσεως, ἕτερον δὲ προὐκάλει φαιδρὰς ἀναφωνήσεις «ἐκλεκτικὸς! ἐκλεκτικὸς!» Ἐκλεκτικοὶ ἀπεκαλοῦντο, κατὰ σαρκαστικὴν εὐφημίαν, οἱ πωλοῦντες τὰς ψήφους αὐτῶν. Μόλις ἀπηγγέλθη τὸ ὄνομα τοῦ Ἀποστόλη, δύο τρεῖς ἀνέκραξαν! «ἐκλεκτικὸς, ἐκλεκτικὸς καὶ αὐτός!»

Δύο ἐκ τῶν παρισταμένων, ὁ κὺρ Τρεμουντάνας, ἔμπορος ξυλικῆς, καὶ ὁ κύριος Κουβαρᾶς, ἰατρὸς, ἀμφότεροι πεπειραμένοι καὶ ἐπιτήδειοι περὶ τὰ τοιαῦτα, εἶχαν ἀναδεχθῇ τὴν δυσχερῆ φροντίδα τῆς προμηθείας ψήφων. Ἡ διὰ τοῦ χρήματος πρόσκτησις τῆς πλειοψηφίας, μέσον τότε πρῶτον διενεργούμενον ἐν τῇ πολίχνῃ, ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ τῆς ὑποψηφιότητος τοῦ βαθυπλούτου γέροντος, εἶχε κριθῆ ἀπαραίτητος καθ’ ὃ μόνη συντελεστικὴ πρὸς ἐξουδετέρωσιν τῆς ἐπιρροῆς τοῦ ἀντιπάλου. Ὁ ἰατρὸς ἐνέγραψεν εἰς τὸ ἰδιαίτερον αὐτοῦ σημειωματάριον τὸ ὄνομα τοῦ Ἀποστόλη.

Τὴν πρὸ τῆς ἀνατολῆς τῆς ἐπισήμου ἡμέρας νύκτα διῆλθον ἄγρυπνοι οἱ μεσῖται τοῦ Χρύση, ἐκτελοῦντες μετὰ πάσης περισκέψεως καὶ μυστικότητος τὸ ἔργον αὐτῶν… Τὴν ἐπαύριον πτωχή τις γυνὴ, ἀκούσασα «ὅτι πολὺ χρηματικὸ εἶχε σκορπισθῆ τὴ νύκτα», ἀνέκραξε βαθέως στενάξασα.

— Ἄχ! δὲν ἤξερα ἡ κακομοῖρα νὰ γράψω τὸ παιδί μου, γιὰ νὰ ντυθοῦμε!

Κατὰ τὴν νύκτα ἐκείνην ἠγοράσθη καὶ ὁ Ἀποστόλης. Κατελήφθη ὑπὸ τοῦ Κουβαρᾶ, ἐν ᾧ ἐπέστρεφε νὰ κοιμηθῇ εἰς τὴν πάσσαράν του· ἦτον ὀλίγον εἰς τὸ κέφι. Τρία χαρτονομίσματα τῶν εἰκοσιπέντε τῷ προσηνέχθησαν· τὰ ἔλαβεν ὀμνύων ὅτι εἷνε «φανατικὸς χρυσιστῆς.» Ὁ κύριος Κουβαρᾶς ἐν τῷ ζήλῳ του ἐπρόσεξε πολὺ εἰς τοὺς ὅρκους, καὶ ὀλίγον εἰς τὴν εὐθυμίαν του. Μετὰ τὴν ἀναχώρησίν του ὁ Ἀποστόλης, ἀντὶ νὰ κοιμηθῇ, ᾐσθάνθη ἀκατάσχετον ὄρεξιν νὰ διέλθῃ τὸ ἐπίλοιπον τῆς νυκτὸς ἐν τῇ ὑπερτάτῃ εὐτυχία τῆς σπατάλης τῶν τριῶν χαρτονομισμάτων του.

Ἀλλ’ ὁ ἥλιος τῆς ἐπιούσης τὸν κατέλαβεν ἄγρυπνον μὲν, πλὴν βεβυθισμένον εἰς ὅλως ἀλλοίαν συγκίνησιν ἢ τὴν ἐκ τῆς διασπαθίσεως τῶν ἐνόχως κτηθέντων χρημάτων.

Μόλις τὸν κατέλαβεν ἡ ὄρεξις νὰ ἐξοδεύσῃ τὰ χρήματα, ἔστρεψε διευθυνόμενος πρὸς τὴν ἀγορὰν, ὅπου συνηντήθη μὲ τὸν Παῦλον· ὁ Παῦλος ἦτον ἀπὸ τοὺς ἐγκαρδιωτέρους συντρόφους του, ἂν καὶ ἀνῆκεν εἰς τὸ ἀντίθετον κόμμα.

— Ποῦ πᾷς;

— Εἶμαι, ἀπαντᾷ ὁ Παῦλος, εἶμαι γιὰ τοῦ Ἀριστάρχη· ἔρχεσαι;

— Νἄρθω ’ς αὐτόν; ὦρσε.... Καὶ ὁ Ἀποστόλης ὡς συνήθως, ἐξερράγη εἰς ὑβρεολόγια κατὰ τοῦ κὺρ Ζαφείρη.

— Καὶ τί πειράζει; διέκοψεν ὁ Παῦλος· τάχα ποῦ τὤχεις φύγει; ποιὸς θὰ σοῦ μιλήσῃ τέτοια ’μέρα! Βρὲ θὰ λαχταρίσουν ποῦ θὰ σὲ ἰδοῦνε· θὰ σοῦ φιλήσουν τὰ πόδια!

Ὁ Παῦλος, προθυμούμενος νὰ σύρῃ τον Ἀποστόλη εἰς τὸ σαλόνι τοῦ Ἀριστάρχου ἤθελε νὰ φανῇ τάχα, ἔστω καὶ ψευδῶς, πρὸ τῶν ὀμμάτων τῶν συνωθουμένων ἐκεῖ πέραν, ὡς ἀσκῶν ἐπιρροὴν ἐπὶ τῶν φίλων του, ὡς διαθέτων ψήφους· ὁ δ’ Ἀποστόλης ταχύς ἀνακαγχάζων·

— Βρὲ καλὰ λές! πᾶμε!

Καὶ μετετράπη τῆς ὀρέξεως αὐτοῦ ἡ διεύθυνσις μεθ’ οἵας εὐκολίας ἐν τῇ ὥρᾳ τοῦ πλοῦ μετήλλασε τοῦ ἱστίου τὴν θέσιν πρὸς τὸν ἐπιπνέοντ’ ἄνεμον· ὑπείκων εἰς νεοφανὲς κακεντρεχείας αἴσθημα, ἐπεθύμησεν, ἅπαξ ἔτι, νὰ ἐπανίδῃ τὸ σαλόνι τοῦ παλαιοῦ ἀφέντη ἐπεθύμησε «νὰ κοροϊδέψῃ» τοὺς ἀγνοοῦντας τὸ νέον φρόνημά του, «νὰ σκάσῃ» τοὺς ὄντας ἐν γνώσει τῆς αὐτομολίας του, καὶ πρὸ πάντων νὰ τὸν ἴδῃ ὁ κὺρ Ζαφείρης, καὶ τὸν νομίσῃ φίλον, ἐνῷ αὐτὸς δὲν εἷνε, καὶ «θὰ τοῦ τὸ δείξῃ καὶ θὰ τὸν ἐκδικηθῇ!»

Ὁ κύριος Ἀριστάρχης, ἐδέχετο εἰς τὴν ὡραίαν σάλαν τῆς πατρικῆς αὐτοῦ οἰκίας· ἡ σάλα εἶχεν ἐπίτηδες διευθετηθῆ εἰς σαλόνι· τὰ μόνα της ἔπιπλα ἦσαν πολλὰ τριγύρω καθίσματα, εἷς καναπὲς, ἐν τῷ μέσῳ στρογγύλη τράπεζα ἐφ’ ἧς καπνὸς καὶ σιγαρόχαρτον ἐν ἀφθονία· ἡ ἀτμοσφαῖρα πνιγηρὰ καὶ βαρύοσμος. Τὸν πρῶτον ὃν διέκρινεν εἰσερχόμενος ὁ Ἀποστόλης, ἦτον ὁ ὑποψήφιος, ὄρθιος εἰς μέσον ὁμίλου· μόλις τὸν εἶδε, παράδοξος συγκίνησις τὸν κατέλαβεν. Ἦτον ἡ αὐτὴ αἴθουσα, ἐν ᾖ ἐπὶ ἔτη ἐπεδείκνυε τὸ «αἴσθημά του», τὰ αὐτὰ περίπου πρόσωπα, αἱ αὐταὶ συνομιλίαι ἐπάνω κάτω, χαρμόσυνοι ἐκδηλώσεις ἐλπίδων, στυγεραὶ τῶν ἀντιθέτων ἀποδοκιμασίαι· καὶ ὁ κύριος Ἀριστάρχης, ὁ ἴδιος, μὲ τὴν ὑπέροχον κεφαλὴν, τὴν ἐπιδεικνύουσαν εὐρὺ μέτωπον κ’ ἐξέχουσα τὴν παρεγκεφαλίδα, μελαγχροινὸς, βαθὺς τὸ βλέμμα, ὑψηλὸς τὸ ἀνάστημα, ἐπιβλητικὸς τὸ παράστημα, ἀγέρωχος τὴν στάσιν, ἀλλὰ γλυκύτατος τὸ ἦθος, στωμύλος πρὸς τρανοὺς καὶ ταπεινούς, τούτων τὴν ἔκστασιν ἐφελκύων, ἐκείνων δὲ τὸν θαυμασμόν. Πόσον ὑπελείπετο αὐτοῦ ὁ ἀντίπαλος, βαρύ γερόντιον, πεποίθησιν τρέφων εἰς τὸ χρηματοκιβώτιόν του, καὶ ἄχαρι καὶ ἀδέξιον εἰς τὰς πρὸς τοὺς ἐκλογεῖς αὐτοῦ συνεννοήσεις καὶ φιλοφρονήσεις! Ὁ Ἀποστόλης, εἰ καὶ λεπτολογῶν μέχρι τῶν αἰτίων εἰς ἃ ὠφείλετο τοῦ μὲν ἡ μαγικὴ ἰσχὺς, τοῦ δὲ ἡ ἀποκρουστικὴ ἰδιότης, ἀλλὰ ζωηρῶς ὑφίστατο τἀποτελέσματα καὶ τῶν ἰδιοτήτων τούτου καὶ τῆς δυνάμεως ἐκείνου. Εἶχε παρασυρθῇ ἐκεῖ ἐκ κακεντρεχείας, ἀλλ’ ἐκεῖ· δι’ ἑκατοστὴν φορὰν διέβλεπεν ὅτι ὁ Ἀριστάρχης ἦτο «ἀφεντάνθρωπος», καὶ ὅτι αὐτὸς δὲν ἦτο πλέον μὲ τὸν ἀφεντάθρωπον, ταχθεὶς.... ἀλλοίμονον! πωληθεὶς εἰς τὸν Χρύσην· Καὶ ᾐσθάνθη ὅτι ἐκκοκίνιζεν ἀπὸ ἐντροπήν, καὶ ἐλησμόνει καὶ τὸν κὺρ Ζαφείρην καὶ τὸ πεῖσμά του, καὶ δίχως κἂν προβὰς νὰ χαιρετίσῃ τὸν ὑποψήφιον, περιεστάλη ἄφωνος ἐπί τινος παρὰ τὴν θύραν καθίσματος. Οὕτω πολλάκις ἀδικούμενοι ἐν τῇ ἰδίᾳ πατρίδι, ἑκουσίως ἐξοριζόμεθα ταύτης· καὶ ἐν τῇ ξένῃ πλανώμενοι, νομίζομεν ὅτι ἐπουλοῦμεν τὸ ἐνδόμυχον τραῦμα, καταλαλοῦντες πικρῶς τῆς πατρίδος, ἀλλ’ ὅταν μετὰ χρόνον παλινοστοῦμεν, κ’ ἐπαναπνέομεν τὸ κατανύγον τοῦ πατρίου ἀέρος ἄρομα, καὶ ἐπναβλέπομεν τὰ μέρη τἀλησμόνητα τῆς πρώτης ἡλικίας καὶ τῶν πρώτων φίλτρων, λησμονοῦμεν τὸ ἀδίκημα, καὶ μονονοὺ δακρύοντες πατοῦμεν τῆς πατρίδος τὸ χῶμα.

Ὁ Ἀποστόλης δὲν ἐτόλμησε ἐγερθεὶς νὰ πλησιάσῃ εἰς τὴν τράπεζαν διὰ νὰ λάβῃ ἐκ τοῦ κοινοῦ καπνοῦ, ἀλλὰ κατεσκεύασε τὸ σιγάρον του ἐκ τῆς καπνοσακκούλας του, καὶ λησμονήσας ταύτην ἐπὶ τῶν γονάτων του, ἐπαφέθη, συντελούσης καὶ τῆς ἡδύτητος τοῦ καπνίσματος, ὡσεὶ εἰς βύθος πολύφροντι. Ἀλλὰ συνῆλθεν εἰς ἑαυτὸν ὡς ᾐσθάνθη χεῖρα τιθεμένην ἐπὶ τῆς καπνοσακούλας του. Ὁ κύριος Ἀριστάρχης, ὅστις ἐβημάτιζεν ἀπὸ ἄκρου εἰς ἄκρον τῆς αἰθούσης, συνδιαλεγόμενος ὁτὲ μὲν πρὸς τούτους, ὁτὲ δὲ πρὸς ἐκείνους, εἶχε φθάσει μέχρι τοῦ Ἀποστόλη. Καὶ ὁ Ἀποστόλης τὸν βλέπει αἴφνης ἱστάμενον ἐμπρός του, ἀποφέροντα ἐκ τῆς καπνοσακκούλας δρᾶκα καπνοῦ ἐν ἀφελεία παλαιοῦ καὶ ἀχωρίστου συντρόφου, ἀνάπτοντα τὸ σιγάρον εἰς τὸ ἰδικόν του, καὶ μὲ ὅλην «τὴν λεβεντιὰν» διὰ τῆς ὁποίας κατέκτα τὰς ψήφους εὐκολώτερον τῆς σαγήνης τῶν παροχῶν καὶ μὲ τὸ μειδίαμα του δι’ οὗ προὐκάλει τὴν ἀφοσίωσιν ταχύτερον τῆς πειστικωτάτης ῥητορείας, ἐπισφραγίζοντα τὴν γοητείαν δι’ ἑνὸς «Εὐχαριστῶ, Ἀποστόλη μου!»

Καὶ ὁ Ἀποστόλης συγχρόνως ἐσκέπτετο! «Δὲν ἔχω φιλότιμο, ἀλλοιώτικα δὲ θὰ ’φευγ’ ἀπ’ τὸ κόμμα γιὰ τὸ χατῆρι τοῦ Θανάση ποῦ τὸν πῆρε ’ς τὴ βάρκα του, γιὰ τὸ χατῆρι τοῦ κὺρ Ζαφείρη ποῦ μὲ καταφρόνεσε. ’Στὸν ἄνεμο κ’ ᾑ βάρκες κ’ ᾑ πάσσαρες. Ἂν εἶχα μυαλό, θἄκανα τὸ παράπονο μου ’ς τὸν Ἀριστάρχη κι’ αὐτὸς θὰ τὰ συμβίβαζε. Μωρ’ αὐτὸς εἷνε λεβέντης, ἀφέντης, ἕνα κομμάτι μάλαμα! Εἶδες ἐκεῖ! ἦρθε καὶ μοῦ πῆρε τὰ καπνά μου μὲ χαμόγελο κ’ εὐχαρίστησι, ’σὰ ’νὰ μὴν ἤξερε τίποτε. Θὰ ’πῇς ἔχει τὴν ἀνάγκη μου· ἔχει δὲν ἔχει, ἐγὼ δικός του ταιριάζει νἄειμε· αὐτὸ εἷνε τὸ φυσικό μου· μπορῶ νὰ ρίξω ἀλλοῦ τὸν ψῆφό μου; Ἀλλὰ μπορεῖ νὰ μὴν ξέρῃ καὶ τίποτε· προχθὲς ἦρθ’ ἀπ’ τὴν περιοδεία· γιὰ κύττα! νἄχῃ τὴν ἐμπιστοσύνη ’ς ἐμένα, κ’ ἐγὼ νά του βγάνω τὸ μάτι ’ς τὸ σαλόνι τοῦ Χρύση· καὶ νὰ πέρνω καὶ παράδες ἀπ’ τοὺς φαφούτηδες! Δὲν ἔχω φιλότιμο ἀπάνου μου.

— Αἴ! πῶς τὰ βλέπης τὰ πράμματα! τὸν ἠρώτησεν ὁ Παῦλος, ὅτε περὶ τὸ μεσονύκτιον ὁμοῦ κατήρχοντο τῆς οἰκίας.

— Αἴ! πῶς τὰ βλέπω! Ἀριστάρχης γεννήθηκα καὶ Ἀριστάρχης θὰ πεθάνω!

Ἐστηριγμένος ἐπὶ τοῦ τηλεγραφικοῦ στύλου μετέωρος ἔτι ἐπισκοπεῖ τὰ πέριξ· ἡ ὥρα παρέρχεται καὶ διστάζει νὰ προχωρήσῃ πρὸς τὸν ναόν. Εἷνε πλήρης συντριβῆς, ἀλλὰ καὶ πλήρης αἰσχύνης· ἐν τῇ μνήμῃ αὐτοῦ ἄθικτος τηρῆται ἡ ἐντύπωσις τῆς χθεσινῆς νυκτός, ἀλλ’ ἐπίσης ἄθικτα εἰς τὸ θυλάκιόν του τὰ εἰκοσιπεντάδραχμα τοῦ Κουβαρᾶ. Νὰ ῥίψῃ τὴν ψῆφόν του εἰς τὸν Χρύσην; τῶν ἀδυνάτων ἀδύνατον! Νὰ δώσῃ λευκὴν εἰς τὸν Ἀριστάρχην; ἀλλὰ συνῃσθάνετο ὅτι ἔπρεπε νὰ παραστῇ πρὸ τῆς κάλπης του καθαρὸς καὶ τίμιος, οὐχὶ ἐρρυπωμένος ἐκ τῆς δωροληψίας κ’ ἐπιπροσθέτου εἰς τὴν ταπεινότητα τῆς ἀποδοχῆς τῶν χρημάτων τὴν κακοήθειαν τῆς ἀπάτης πρὸς τοὺς δωροδοκήσαντας. Εἰς ἄλλην περίστασιν ἴσως ὁ Ἀποστόλης δὲν ᾐσθάνετο οὗτος ὀξεῖς τοὺς νυγμοὺς τῆς συνειδήσεως· ἀλλ’ ἤδη, ἂν ἐμάνθανε τὰ κατ’ αὐτὸν ὁ Ἀρισταρχης θὰ ἐξετίμα, ὡς ἄλλοτε, τὴν ψῆφόν του;… Ἀπέναντι τῆς περὶ αὐτοῦ ὑπολήψεως ἐκείνου, ὄχι ἑβδομήκοντα πέντε ψωροδραχμάς, ἀλλὰ καὶ χιλιάδας δὲν ἔπρεπε νὰ ἀποκρούσῃ;

Κατ’ ἐκείνην τὴν στιγμὴν τὸ βαθμηδὸν πυκνούμενον ἐν τῇ πλατείᾳ πλῆθος ἀνεκινήθη βιαιότερον τοῦ συνήθους, καὶ ὁ Ἀποστόλης διακρίνει τὸν Ἀριστάρχην μετά τινων φίλων ἀπερχόμενον εἰς τὸν ναόν, ὀλίγῳ δὲ μετέπειτα βλέπει ἀκολουθοῦντα ἐντὸς καὶ τὸν Κουβαρᾶν. Ὁ Ἀποστόλης αἴφνης διασχίζει ταχὺς τὸ πλῆθος, φθάνει πρὸ τοῦ ναοῦ, λαμβάνει τὸν ἀριθμόν του ἐν τῷ ἐκλογικῷ καταλόγῳ παρά τινος ἐκεῖ πέραν ἐκ τῶν ἐντεταλμένων τὴν φροντίδα ταύτην, καὶ τῇ βοηθείᾳ τῶν μυωδῶν αὐτοῦ βραχιόνων, διωθῶν ἔνθεν καὶ ἔνθεν τοὺς πρὸ τῆς θύρας συνωστιζομένους ἐκλογεῖς, εἰσέρχεται εἰς τὴν ἐκκλησίαν. Θόρυβος ἐντὸς καὶ ἀταξία καὶ σύγχυσις· κραυγάζουσιν οἱ τῆς ἐφορευτικῆς ἐπιτροπῆς, κραυγάζουσιν ὑποψήφιοι καὶ ἀντιπρόσωποι καὶ σφαιριοδόται καὶ χωροφύλακες· διασταυροῦνται αἱ διαμαρτυρήσεις καὶ συνεχῶς διακόπτουσιν αἱ ἐνστάσεις τὴν ψηφοφορίαν. Ὁ κύριος Κουβαρᾶς σπεύδει νὰ καταλάβῃ τὴν θέσιν του ὡς ἀντιπροσώπου τοῦ Χρύση, ἀλλ’ ἐπιστρέφεται, διότι τὸν καλοῦσι.

— Γιατρὲ, μπορῶ νὰ σοῦ ’πῶ δυὸ λόγια;

— Τί εἶν’, Ἀποστόλη; δὲν ψήφισες ἀκόμα;

— Ἐδῶ παράμερα;

— Λέγε.

— Γιατρέ, χθὲς τὸ βράδυ ἤμουνα πιωμένος, δὲν ἤξερα τὶ ἔκανα· πάρε πίσω τὰ λεπτά σου. Καὶ κρύφα τείνει πρὸς αὐτὸν ἐπιμελῶς ἐπτυγμένα τὰ χαρτονομίσματα.

— Μοῦ φαίνεται πῶς τώρα εἶσαι πιωμένος, λέγει ὁ ἰατρὸς ἀμήχανος, καὶ προσεκτικῶς παρατηρῶν τὸν Ἀποστόλη μήπως ἀνακαλύψῃ τὸν λόγον τοιαύτης ἀπροσδοκήτου ἀποδόσεως.

— Πάρε τὰ λεπτά σου, κὺρ Κουβαρᾶ, δὲν τὰ θέλω!

Ἆ τὸν παλῃάνθρωπο! ἐσυλλογίσθη οὗτος, θὰ μοῦ θέλῃ καὶ ἄλλα, πρέπει νὰ τὸν ξεφορτωθῶ. Καὶ θεὶς γοργῶς τὴν χεῖρα εἰς τὸ θυλάκιόν του, καὶ ὑπόπτως προσβλέπων πέριξ, καὶ ταπεινῶν τὴν φωνήν:

— Βρὲ Ἀποστόλη, μή μας φέρνῃς τώρα δουλειαίς· νά! πάρε κι’ ἄλλο ἕνα εἰκοσιπεντάρικο καὶ τρέχα νὰ ψηφίσῃς.

Ἀλλ’ ὁ Ἀποστόλης, μόλις συνεκράτει τὴν στιγμὴν ἐκείνην τὰ ἠρεθισμένα νεῦρά του· ἅμα δὲ ἰδὼν ὅτι ἀντὶ νὰ σεβασθῶσι τὴν μεταμέλειαν αὐτοῦ καὶ νὰ τὴν ἐκτιμήσωσιν, ἀπεναντίας φέρονται ὑβριστικώτερον ἔτι, ἐξερράγη ἀκράτητος· καὶ μικρὸν ἀναπηδήσας πρὸς τὰ ὀπίσω, ἔρριψε κατὰ πρόσωπον τοῦ ἰατροῦ, δίκην πτύσματος, τὰ χαρτονομίσματα, καὶ μὲ τὴν βροντερὰν φωνήν του, τὴν δεινῶς ἐκεῖ πέραν ἀντηχήσασαν, ἀνέκραξε:

— Νὰ μέσ’ ’ς τὰ μοῦτρά σου κ’ ἐσένα καὶ τ’ ἀφέντη σου. Πουλημένος δὲν εἶμαι· κοπέλι σας δὲν γίνομαι!

Ἀπερίγραπτος βοὴ ἐπηκολούθησε τὸ κίνημα τοῦτο· πάντες ἀντελήφθησαν αὐτοῦ· ὁ ἰατρὸς ἀπέμεινε χαίνων· ἡ ψηφοφορία διεκόπη· οἱ τῆς φρουρᾶς ἔσπευσαν πρὸς τὸν τολμητίαν· τὰ μέλη τῆς ἐφορευτικῆς ἐπιτροπῆς, ἀντιπρόσωποι, σφαιριδιοδόται, ἐκλογεῖς, ἤρχισαν νὰ κραυγάζωσι, νὰ φιλονεικῶσι, νὰ διαμυρτύρωνται.

— Ἰδού! κύριε δικαστικὲ ἀντιπρόσωπε! ἐφώναζον οἱ Ἀρισταρχικοί, ἐπιτελέσατε τὰ καθήκοντά σας. Βλέπετε ὅτι αἰσχρὰ δωροδοκία τελεῖται καὶ ἐν αὐτῷ τῷ τόπῳ τῆς ἐκλογῆς. Λάβετε ὑπ’ ὄψιν· ἐνιστάμεθα.

— Αὐτὰ εἶνε κακοήθη καὶ καταχθόνια τεχνάσματα, ἀντεφώνουν οἱ ἀντίθετοι, ὅπως φέρωσι προσκόμματα εἰς τὴν διεξαγωγὴν τῆς ἐκλογῆς· βλέπουν ὅτι τὸ ῥεῦμα εἶνε ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ βάζουν τὰ κοπέλια των νὰ φωνάζουν τάχα ὅτι δωροδοκοῦνται, μὴ τοὺς πιστεύετε τοὺς ῥᾳδιούργους!

Ἀλλ’ ἐπὶ τέλους ἡ τάξις ἀποκατέστη· ὁ Ἀποστόλης κινδυνεύσας νὰ ἐκβληθῇ τοῦ τόπου τῆς ἐκλογῆς, ἔτυχε μετὰ κόπου τῆς ἀδείας νὰ ψηφίσῃ, ὕστερον ἀπὸ ἐντόνους ὑπὲρ αὐτοῦ παραστάσεις τοῦ κυρίου Ἀριστάρχου. Πρὸ τῆς κάλπης του ὁ Ἀποστόλης, πρὶν ἢ τὸ ρίψῃ, ἐφίλησε τὸ σφαιρίδιον. Καθ’ ἣν στιγμὴν ἐξήρχετο, ᾐσθάνθη ὅτι χείρ τις θωπευτικῶς ἐτίθετο ἐπὶ τοῦ ὤμου του· στρέφεται καὶ βλέπει τὸν Ἀριστάρχην!

— Ἀποστόλη, σὲ συγχαίρω! ἔδωκες σήμερον λαμπρὸν καὶ ἀλησμόνητον παράδειγμα εἰς ὅλους… Ἐτίμησες τὴν ψῆφόν σου, καὶ ἡ ἀγάπη σου μὲ τιμᾷ! Πάντοτε τὸ ἐπερίμενα ἀπὸ ’σένα!

ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΝ ΔΙΗΓΗΜΑ