Ανωνύμου του Έλληνος, Ελληνική Νομαρχία (αποσπάσματα)

«….Αλλά, πόσας φοράς πρέπει να εκφωνήσω, ότι η Ελευθερία είναι.... αναγκαιοτέρα και από την ίδιαν την ύπαρξιν εις τον άνθρωπον! Αυτή γαρ αποκαταστεί γλυκείαν την ζωήν, αυτή γεννά διαυθεντευτάς της Πατρίδος, αυτή νομοδότας, αυτή εναρέτους, αυτή σοφούς, αυτή τεχνίτας και , αυτή μόνον, τέλος πάντων, τιμά την ανθρωπότητα…»

 «Αλλά τι εστί ελευθερία; Εις την αναρχίαν, ω Έλληνες, ελεύθεροι είναι μόνον οι ισχυρότεροι, είς μεν εις την μοναρχίαν ,ουδείς δε εις την τυραννίαν, και όλοι εις την νομαρχίαν. Όθεν, κατά μεν τους πρώτους η ελευθερία άλλο δεν είναι, ειμή η εκτέλεσις της θελήσεως του καθενός, επειδή, ευρισκόμενοι χωρίς νόμους,και χωρίς κριτάς, ο μεν άρπαξ ονομάζει τας αρπαγάς του αποτέλεσμα της ελευθερίας του, ομοίως δε και ο άσωτος τας ασωτίας του, και ο κακός τας κακίας του. Κατά δε τους δεύτερους, ωσάν οπού επώλησαν την ελευθερίαν τους ενός, άλλο δεν εννοούσι με αυτήν την λέξιν, ειμή τας προσταγάς του κυρίου των,και είναι μόνον ελεύθεροι δια να τον υπακούωσι. Ο τύραννος δε και οι δούλοι του αγνοούσι παντάπασιν τοιαύτην λέξιν, επειδή ποτέ δεν την εδοκίμασαν, δια να έχουν ιδέαν περί αυτής.

Υπό της νομαρχίας , τέλος πάντων, η ελευθερία ευρίσκεται εις όλους, ωσάν οπού όλοι κοινώς την αφιέρωσαν εις τούς νόμους, τους οποίους διέταξαν αυτοί οι ίδιοι ,και υπακούοντάς τους καθείς υπακούει εις την θέλησίν του, και είναι ελεύθερος.

Ιδού λοιπόν, οπού κατ’αυτούς η ελευθερία είναι η υπακοή εις τους νόμους, και εν ενί λόγω ,άλλο δεν είναι η ελευθερία παρά αυτή η νομαρχία.

[…]Ημείς δε, ναι ιερά Ελευθερία.με τους οδόντας μας θέλομεν συντρίψει τας αλύσους μας, δια να τρέξωμεν προς απάντησίν σου».

Ανωνύμου του Έλληνος, Ελληνική Νομαρχία, Ήτοι Λόγος περί Ελευθερίας, 1806

Κ.Θ. Δημαράς και Φιλιππος λιού Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821

O Κ. Θ. Δημαράς και ο Φίλιππος Ηλιού συζητούν στο Α΄ Πρόγραμμα για την ιδεολογική προπαρασκευή της επανάστασης του 1821: Οι κοινωνικές ομάδες και η κινητικότητα, η αστική και η εμπορική τάξη, ο ανταγωνισμός των Φαναριωτών με το εκκλησιαστικό κατεστημένο, τα αιτήματα για εθνική απελευθέρωση και δημοκρατική πολιτεία, ο Διαφωτισμός και η νέα ελληνική διανόηση, η μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, το ζήτημα της ομιλούμενης και γραπτής γλώσσας.

Η ηχογράφηση της εκπομπής προέρχεται από το αρχείο του Γιώργου Ζεβελάκη «Φωνές».

* * *

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ: «Ο ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ»

Το σπάνιο αυτό ηχητικό ντοκουμέντο —πρόκειται για τη μοναδική γνωστή καταγραφή της φωνής του Παναγιώτη Κονδύλη— προέρχεται από το Αρχείο Φωνών του Γιώργου Ζεβελάκη: «Ο Κοραής και η φιλοσοφία του Διαφωτισμού», ανακοίνωση του Κονδύλη τον Μάιο του 1983 στο Συνέδριο για τον Αδαμάντιο Κοραή, στο Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο Χίου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 150 χρόνια από τον θάνατό του. Μετά το πέρας του συνεδρίου, η ηχογραφημένη ανακοίνωση μεταδόθηκε  από το Γ΄ Πρόγραμμα. 

* * *

Η περιγραφή της φιλοσοφικής σχέσης του Κοραή με τον Διαφωτισμό θα ήταν πρόβλημα σημαντικά απλούστερο αν ο ίδιος ο Δαφωτισμός ήταν ενιαίο πνευματικό κίνημα. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, συνίσταται από κάμποσες διαφορετικές —και, μάλιστα, αντιτιθέμενες μεταξύ τους— κύριες και δευτερεύουσες τάσεις, με αποτέλεσμα να αποκτούν ακόμα και οι κοινοί του τόποι πολλαπλές και αμφίλογες σημασίες, επιδεχόμενοι αντίστοιχα ποικίλες ερμηνείες, ανάλογα με τις επιμέρους κοσμοθεωρητικές συμπάθειες αλλά και με τις συγκεκριμένες πολιτικές ανάγκες όποιου τους επικαλείται κάθε φορά.

Αν λοιπόν θέλουμε να εντοπίσουμε τη θέση του Κοραή μέσα στον Διαφωτισμό, θα πρέπει να διαπιστώσουμε αν ανήκει σε κάποια ευδιάκριτη ιδιαίτερη τάση του, όπως είναι π.χ. ο υλισμός, ή αν κυρίως ενστερνίζεται τους κοινούς του τόπους, οπότε οφείλουμε να προσδιορίσουμε με ποιον τρόπο τους ερμηνεύει και τι μπορεί να συναχθεί από την ερμηνεία αυτή για τις συμπάθειές του απέναντι σε επιμέρους τάσεις του Διαφωτισμού. Κατά την άποψή μου, συμβαίνει το δεύτερο: ο Κοραής, δηλαδή, παραμένει σε κοινούς τόπους του Διαφωτισμού, ερμηνεύοντάς τους, ωστόσο, σύμφωνα με τις προσωπικές κοσμοθεωρητικές κλίσεις του και τους εκάστοτε στόχους της επιχειρηματολογίας του.

Την άποψη αυτή θα την αναπτύξω, συζητώντας παράλληλα τη θέση σύμφωνα με την οποία η σχέση του Κοραή με τον Διαφωτισμό πρέπει να νοηθεί πρωταρχικά στο πλαίσιο της προσωπικής και πνευματικής του επαφής με ένα ορισμένο ρεύμα του Διαφωτισμού, δηλαδή με το κίνημα των λεγόμενων Ιδεολόγων. Και εφόσον η έρευνα, όσο επιμελής και αν είναι στα επιμέρους, συχνότατα παραμένει άκαρπη όταν δεν στηρίζεται σε σαφείς εννοιολογικές διακρίσεις, επισημαίνω προκαταβολικά ότι η παραπάνω θέση μπορεί να έχει δύο και μόνο δύο έννοιες: ή ότι ο Κοραής μυήθηκε στις ιδέες του Διαφωτισμού από τους Ιδεολόγους ή ότι τους ακολουθεί με την τεχνική φιλοσοφική έννοια — παίρνει δηλαδή το μέρος τους στις γνωσιοθεωρητικές ή οντολογικές τους αντιμαχίες με άλλες φιλοσοφικές σχολές. Όμως λέω προκαταβολικά ότι ούτε το πρώτο συμβαίνει ούτε το δεύτερο. Το ότι ο Κοραής δεν μυήθηκε στον Διαφωτισμό από τους Ιδεολόγους θα το δείξω με μια χρονολογική και βιογραφική αναδρομή, η οποία στηρίζεται σε μαρτυρίες και αποφάνσεις σαφώς προγενέστερες από την εμφάνιση του κινήματος των Ιδεολόγων. Και το ότι πάλι ο Κοραής διόλου δεν ακολουθεί πάντοτε του Ιδεολόγους στις χαρακτηριστικές φιλοσοφικές τους πεποιθήσεις θα το δείξουμε αναλύοντας τον τρόπο με τον οποίο αποδέχεται και ερμηνεύει μερικούς από τους κοινούς τόπους του Διαφωτισμού. Μόνο αφού διευκρινίσουμε τα δύο αυτά σημεία μπορούμε να κατανοήσουμε σε τι ακριβώς συνίστανται οι αναμφισβήτητα στενές σχέσεις του Κοραή με τους Ιδεολόγους, όχι πια από προσωπική αλλά από φιλοσοφική άποψη.

Εν πάση περιπτώσει, η αναφορά στους Ιδεολόγους δεν μπορεί να έχει ιδιαίτερη φιλοσοφική ερμηνευτική σημασία, αν αυτοί προσφέρουν ή επιβεβαιώνουν στον Κοραή μονάχα κοινούς τόπους, που θα μπορούσε να τους έχει πάρει και από αλλού ή απλώς να τους ενστερνιστεί αναπνέοντας την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και, προπαντός, αν, όπως θα δείξουμε, ο Κοραής απομακρύνεται από τους Ιδεολόγους σε κρίσιμα επιμέρους σημεία, όσο αμελητέα κι αν είναι αυτά από ποσοτική άποψη και όσο και αν η ποιοτική τους σημασία ξεφεύγει από όποιον δεν έχει τις αναγκαίες γνώσεις στην ιστορία της φιλοσοφίας.

Τονίζω εξαρχής ότι δεν αμφισβητώ στο παραμικρό τα όσα έδειξε η ιστορική έρευνα για τις προσωπικές σχέσεις του Κοραή με τον κύκλο των Ιδεολόγων — προπαντός ο Φίλιππος Ηλιού σε μια θαυμάσια μελέτη που δημοσιεύτηκε στα Χιακά Χρονικά προ ετών…

Ακούστε το ηχητικό ντοκουμέντο:Παναγιώτης Κονδύλης: Ο Κοραής και η φιλοσοφία του Διαφωτισμού

Πηγή:https://dimartblog.com/2016/12/19/kondylis-korais/?fbclid=IwAR0RxTgJcvpXcAHpm4IrUkv-9hs4K95eg7gXoOglHXu0YVW3IDK8a1v3lo4