Ήλιε μη μου το ξυπνήσεις,
Ζεφυρε μην του μιλάς,
άγγελε μην του γελάς
και μου το ξυπνήσεις τώρα
Που κοιμήθει ,νάνι νάνι
σαν κλωνάρι μυγδαλιάς.
Σε ψηλό βουνό θ΄ανέβω
να το δω να περπατά,
παγονιού φτερά ντυμένο,
πικροθάλασσα πλατιά.
Νάνι νάνι ,νάνι νάνι,
δεν θα το ξανάειδω πια…
(ΙΙ)
Σε ποιον θάνατο πήγες·
περνούσε αεράκι από εκεί;
(XVII)
Στοχάσου. Πόσον κράτησε η κακιά Στιγμή, πόσον το Θαύμα;
Από τη συλλογή Ψιλόβροχο (2000)
Κύριε Μέσκο, είδατε την Ψυχή Βαθιά του Παντελή Βούλγαρη;
Την είδα.
Πώς σας φάνηκε; Σας ρωτώ όχι μόνο επειδή ο εμφύλιος απασχολεί και το δικό σας έργο, αλλά και επειδή στην αρχή και στο τέλος της ταινίας παρατίθενται δικοί σας στίχοι («Σε ποιον θάνατο πήγες. Περνούσε αεράκι από εκεί;» - «Στοχάσου: Πόσο κράτησε το Θαύμα˙ πόσον η κακιά Στιγμή!»).
Το φιλμ κάνει μια απόπειρα αναφοράς στον εμφύλιο - πρόκειται για μια σημαντική προσπάθεια αυτογνωσίας. Ο Παντελής Βούλγαρης έβαλε αυτό τον πόλεμο στο προσκήνιο πάλι. Δεν νομίζω ότι φιλοδοξούσε να κάνει λεπτομερή καταγραφή της ιστορίας, μιλάμε για μια δειγματοληψία του εμφυλίου. Αυτό που ήθελε να κάνει το κατάφερε. Κάποια πλάνα δεν με βρίσκουν σύμφωνο, υπάρχουν ιστορίες που έχουν βιωθεί από εμένα διαφορετικά - δεν μπορώ να μην τονίσω όμως την καλή του προαίρεση (με τη συμπαράσταση της γυναίκας του της Ιωάννας Καρυστιάνη). Είναι ένα κέρδος τελικά, και πρέπει να ξαναδούμε τα πράγματα απ' την αρχή - και σε βάθος.
Εσείς πάντως στο έργο σας δεν προσπαθείτε να είστε αμερόληπτος ή ουδέτερος με τον εμφύλιο...
Δεν βάζω στο ίδιο τσουβάλι τις δυο παρατάξεις. Δεν το έχω κάνει αυτό... Μεροληπτώ υπέρ του ηττημένου. Αλλά ξέρω ότι έγιναν σπουδαία πράγματα ανθρώπινης συνείδησης και τρυφερότητας και από την άλλη πλευρά. Δεν χαρακτήριζαν όμως την εξουσία αυτής της παράταξης, χαρακτήριζαν περιπτώσεις...
Γεννηθήκατε στην Έδεσσα και ζήσατε εκεί για πολλά χρόνια. Μετά η «εσωτερική μετανάστευση» σάς πήγε στην Αθήνα και δουλέψατε σε διαφημιστικά γραφεία.
Ήταν θέμα επιβίωσης. Δεν εισχώρησε η τέχνη μου εκεί, δεν ήθελα να αλλοτριωθώ. Απέρριψα μάλιστα και προτάσεις για να γίνω μέτοχος σε διαφημιστικές εταιρείες. «Ευχαριστώ», τους είπα, «θέλω απλώς να πληρώνομαι καλά. Τον υπόλοιπο χρόνο τον θέλω για αλλού, βγάζοντας την επαγγελματική σκόνη από πάνω μου». Έτσι κι αλλιώς, στη διαφήμιση με έστρεψε ένας καλός μου φίλος. Εγώ στην αρχή ήθελα να γίνω δάσκαλος - ο πατέρας μου δεν με άφησε. Ήθελα επίσης να γίνω αρχιτέκτονας, πάλι ο πατέρας μου δεν με άφησε. Πήρα κι εγώ τα μπογαλάκια μου κι έφυγα και προσπάθησα να χτίσω τη ζωή μου απ' την αρχή.
Ο πατέρας σας δεν σας άφησε να γίνετε δάσκαλος και αρχιτέκτονας...
Ήθελε να γίνω έμπορος, να ακολουθήσω το δικό του παράδειγμα. Αν ήταν δυνατόν. Μπορούσα να γίνω ποτέ έμπορος εγώ; Δεν είχα ποτέ καμία σχέση με το χρήμα!
Σας άφησε όμως να γίνετε ποιητής!
Δεν το ήξερε. Νομίζω ότι και μέχρι το τέλος της ζωής του δεν γνώριζε τι σημαίνουν όλα αυτά... Οι δικοί μου (με την εξαίρεση της μεγάλης μου αδερφής) δεν έμαθαν τι σημαίνει ποίηση, ποιο είναι το βαθύτερο μεράκι μου, το βαθύτερο μυστικό μου. Αλλά κι εγώ δεν επιδίωξα να γίνω φανερά γνωστός. Όχι μόνο στους δικούς μου - πολλές φορές άνθρωποι με ρωτούσαν τι σχέση έχω με τον Μάρκο Μέσκο τον ποιητή και έλεγα: «Είναι ξάδερφός μου, ο συνονόματος ξάδερφός μου». Δεν μπορώ να πω εγώ για τον εαυτό μου «εγώ είμαι ποιητής», είναι μεγάλη κουβέντα. Δεν προσήλθα στο ιερό της ποίησης για να αναγνωριστώ - ήταν ανάγκη ψυχής.
Δεν σας ενδιαφέρει η υστεροφημία;
Όχι, και δεν πιστεύω και στη μεταφυσική... Τώρα, αν αφήσουμε κάποια ίχνη καλώς, διαφορετικά...
Η ποίηση, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να είναι χρήσιμη ή όμορφη; Γίνεται να είναι και τα δύο;
Αρκετά κείμενα από το τελευταίο μου βιβλίο (Στον Ενικό και Πληθυντικό ψίθυρο) αναφέρονται σ' αυτό ακριβώς το ερώτημα. Η ποίηση υπάρχει σαν ένας κρυμμένος θησαυρός στα αισθήματα των ανθρώπων. Είναι μια κρυμμένη ομορφιά, η οποία -σαν ένα τεράστιο μυστικό- καταφέρνει και εκμαιεύεται από κάποιους γραφιάδες, ποιητές. Εγώ πιστεύω ακράδαντα ότι η ποίηση είναι ένα από τα ουσιαστικά μεγέθη που προσδιορίζουν και τη ζωή και την έκφραση των όντων επί του πλανήτη Γη. Και, επιμένω να ισχυρίζομαι ότι, αν ο πλανήτης Γη μαυρίσει τελείως από τους επιχειρηματίες, από την αγορά, από όλα τα κακώς κείμενα, η ανθρώπινη φύση θα μεταναστεύσει σε άλλους πλανήτες - κάποτε. Και εκεί θα βρει τις καινούργιες αγκαλιές της, τις καινούργιες φωλιές της. Και εκεί θα εκφραστεί.
Αυτό το εννοείτε μόνο κυριολεκτικά ή και μεταφορικά;
Κυριολεκτικά. Το λέω και σ' αυτούς που υποστηρίζουν ότι έρχεται το τέλος της ιστορίας, το τέλος της ποίησης... Δεν είναι έτσι, κατά την ταπεινή μου γνώμη. Δεν τελειώνουν τα πράγματα, όσο υπάρχει ζωή θα υπάρχουν και η ομορφιά και η ποίηση και οι αναζητήσεις που ολοκληρώνουν τα όντα της Γης.
Ξέρω πως ζωγραφίζετε. Οι πίνακές σας συμπληρώνουν το ποιητικό σας έργο ή μήπως είναι το αντίβαρο σ' αυτό;
Δεν συμπληρώνουν οι πίνακες την ποίησή μου, είναι ένα υστερόγραφο σε χαρτιά, στα «αθώα λευκά χαρτιά» του Καρυωτάκη. Μόνο που εδώ έχουνε και χρώματα... Είναι μια αποφόρτιση. Όταν είμαι κουρασμένος και θέλω να ηρεμήσω, πιάνω τα χαρτιά και τα πινέλα και προσπαθώ να μπογιατίσω - ζωγράφος δεν δηλώνω. Ζωγραφίζω για μένα κυρίως, και για κάποιους φίλους.
Και, κυρίως, τοπία που έχετε δει;
Ναι. Ξέρω πολύ καλά αυτή την αναπνοή που βγάζουν πολλές φορές η βροχή, και το χιόνι, και η ομίχλη και η λιακάδα. Όλα τα τοπία, όμως, κρύβουν από πίσω τους μια ανάγκη - την ανάγκη να φανερώσουν (ή να κρύψουν) μια σκέψη, έναν συλλογισμό, ένα πρόβλημα.
Αναρωτιέμαι τι σας κράτησε -και κυρίως τι σας κρατάει ακόμα- εδώ, στη Θεσσαλονίκη...
Έφυγαν τα χρόνια καλέ μου φίλε, λιγοστεύει η ζωή μας... Το κονάκι το δικό μου είναι κάπου στην Άνω Τούμπα, οι φίλοι είναι εδώ και είμαι και κοντά στα δικά μου λημέρια, στο Βέρμιο, στο Καϊμακτσαλάν, στην Έδεσσα...
Είναι, τελικά, μια πόλη που εμπνέει ή μια πόλη που σκοτώνει την έμπνευση;
Η Θεσσαλονίκη είναι ένα τεράστιο εργαστήρι τέχνης. Είναι όμως κάπως υπόγειο όλο αυτό. Αυτά που φαίνονται στην επιφάνεια είναι τα διάφορα εξουσιαστικά κέντρα και οι διάφοροι πνευματικοί τρομοκράτες (ας μην τους ονομάσω τώρα). Η πόλη, όμως, είναι ιδεώδης τόπος για δημιουργία, για τέχνη. Ακόμα και τώρα. Πολλοί λένε ότι οι ποιητές και οι λογοτέχνες της πόλης μας τελείωσαν. Δεν είναι έτσι - η ζωή έρχεται πάντα και προσκομίζει νεότερους. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αρνητικά στην πνευματική ζωή της πόλης - δείτε τη δημοσιογραφική λογοτεχνία, όλο αυτό το δήθεν...
Και η καθημερινότητα; Η ποιότητα ζωής;
Η καθημερινότητα καθορίζεται από τους ανθρώπους με τους οποίους συναλλάσσεσαι. Όπως παντού, κι εδώ το σημαντικό είναι ο άνθρωπος - και οι επιλογές του.
Ισχύει δηλαδή αυτό που έγραψε ο Καβάφης για την πόλη που μας ακολουθεί, που είναι μέσα μας;
Ισχύει, βεβαίως ισχύει. Θα πρέπει ο άνθρωπος να αντέχει τη σιωπή του. Αν την αντέχει, θα είναι παντού καλά.
"Το αντίο"
Φύλλο ξερόφυλλο σαν πεταλούδα φθινοπωρινή πέφτοντας νανουρίζεται - στο καλό! στο καλό!
Ήταν δικό σου το αντίο
τύχη και μοίρα και ειμαρμένη
λέξη που κουδουνίζει σαν κάτι άλλο'
φύλλο φυλλαράκι γνωστό από τα παλιά
όχι ζούδι νεκρό μα προσδοκία
λευκής νιφάδας στο μέτωπό σου τώρα
που έγινες σιωπή και ποίημα και σκοτάδι
έγινες δύσβατο φως καθώς θερίζει την αιώνια ματαιότητα.
Πηγή: https://www.lifo.gr/culture/vivlio/markos-meskos
Βυθίσου μέσα στο άγνωστο που βαθαίνει.
Υποχρέωσε εαυτόν σε περιστροφή.
**
Στόμα που αποφάσιζες αν αυτό ήταν υμέναιος ή πένθος, δηλητήριο ή βάλσαμο, ομορφιά ή αρρώστια, τι απέγιναν η πίκρα και το αρχίνισμά της η γλύκα;
Ειδεχθής κεφαλή που εκτραχύνεται και εξαχρειώνεται!
**
Rene Char, Φύλλα του Ύπνου, Μετφ. Θανάσης Χατζόπουλος, Πόλις
Μέσα της μόνο
Τα εξαρθρωμένα λόγια μου έβρισκαν ξανά
Τη μουσική
Και το ασύμφορο νόημά τους
Από καταβολή δρόσου, 1991, 1999 Εκδόσεις Καστανιώτη.
Αξημέρωτα κυνήγι του λαγού. Απόγευμα κυνήγι της πέρδικας, του τρυγονιού, του ορτυκιού. Πρωί-πρωί της πάπιας και της μπεκάτσας. Απομεσήμερο του συκοφάγου, του τσαλαπετεινού, της τσίχλας. Του αγριογούρουνου πρωί, στο καρτέρι. Μόνο των ανθρώπων το κυνήγι ολημερίς κι ολονυχτίς, χωρίς παύση, χωρίς έλεος, με κάθε όπλο και με κάθε μέσο, κάθε στιγμή και κάθε ώρα. Στον κόσμο των ωραρίων τους αυτό στερείται ωραρίου. Στο οργανωμένο σύμπαν των ανθρώπων το κυνήγι του ανθρώπου είναι δίχως κανόνες και νόμους, δίχως μετερίζι και μέτωπο. Στον εξημερωμένο και στον αξημέρωτο κόσμο το ίδιο και το αυτό. Το κυνήγι της αλεπούς και του λύκου και της αρκούδας ωχριούν εμπρός του. Το δικό του κυνήγι δεν έχει όρους και όρια. Λυμαίνεται κάθε χώρο και κάθε χρόνο. Κρέμονται σαν μαραμένα κοτσάνια τα κεφάλια τους. Και το αίμα στον λαιμό και στον κρόταφο καθώς σήπεται βγάζει την αποφορά του. Μυρωδιά του σάπιου δέρματος, μυρωδιά της καταχνιάς του αίματος παραδίδεται στον κόσμο τον οργανικό μέχρι τον μυελό του ανόργανου.
Το μέλλον, αυτό το βάραθρο, με τρομάζει σε τέτοιο βαθμό ώστε θα προτιμούσα να το έβλεπα να εξαφανίζεται. Και αυτό και την έννοια του μέλλοντος. Γιατί στο βάθος αυτή με τρομάζει και με εμποδίζει να γεύομαι το παρόν, περισσότερο κι από το γλίστρημα στην άβυσσο που κρύβει. Ο νους μου κλονίζεται μπροστά σε όλα όσα συμβαίνουν, μπροστά σε όσα όλα πρέπει να συμβούν. Δεν είναι τόσο αυτό που με περιμένει όσο η ίδια η αναμονή, το επικείμενο αυτό καθαυτό με κατατρώει και με τρομάζει. Για να ξαναβρώ κάποια ηρεμία, μου χρειάζεται να γαντζωθώ σε ένα χρόνο χωρίς αύριο, σε έναν καρατομημένο χρόνο.
Έτσι στην αγκαλιά μου, η πιο πολύτιμη χορδή,
Τεντώνεσαι μιλώντας την πιο γήινη
Την πιο ανθρώπινη
Απ’ τις γλώσσες
Το σώμα σου πλέκει τον μίτο γύρω μου
Κι εγώ ξεπλέκω τον
Και ιστορώ τον μύθο
Της ζωής του
Σε τραγούδι
...............................................................
Καρφώθηκα μες στη ζωή μου
Προσμένοντας μέχρι να ’ρθείς. Και ήρθες
Καρφώθηκα μέσα στο σώμα μου
Και να ’σαι σάρκα και οστά στην αγκαλιά μου
Καρφώθηκα μέσα στο σώμα σου
Για να ’μαι ορατός μες στη σκιά σου
Καρφώθηκα μες στη σκιά σου
Για να ’μαι πιο κοντά στο σώμα σου
[Από τη συλλογή Φιλί της ζωής, Κίχλη, Αθήνα 2016.]
Πηγή:https://frear.gr/?p=15665
ΤΑ ΒΑΤΡΑΧΙΑ, ΤΟ ΒΡΑΔΥ
Ι
Βραχνές ήταν οι φωνές
Των βατράχων το βράδυ,
Εκεί όπου το νερό της γούρνας, κυλώντας αθόρυβα,
Έλαμπε ανάμεσα στα χόρτα.
Κι ο ουρανός ήταν κόκκινος
Στα άδεια ποτήρια,
Ένα ολόκληρο ποτάμι η σελήνη
Στο γήινο τραπέζι.
Είτε λάμβαναν είτε όχι τα χέρια μας,
Η ίδια αφθονία.
Είτε ανοιχτά είτε κλειστά τα μάτια μας,
Ίδιο το φως.
ΙΙ
Αργοπορούσαν, το βράδυ,
Στο λιακωτό
Απ’ όπου κινούσαν τα αναρίθμητα μονοπάτια,
Καθαρής άμμου, του ουρανού.
Και τόσο γυμνό ενώπιόν τους
Το αστέρι,
Τόσον εγγύς αυτό το στήθος
Από την ανάγκη των χειλιών
Που πείθονταν
Πως είναι απλό να πεθάνεις,
Κλαδί παραμερισμένο για το χρυσάφι
Της ώριμης συκιάς.
ΧΘΕΣ, ΤΟ ΑΣΥΝΤΕΛΕΣΤΟ
Η ζωή μας, αυτά τα μονοπάτια
Που μας καλούν
Στη δροσιά των αγρών
Όπου λάμπει το νερό.
Τα βλέπουμε να περιπλανιούνται
Στην κορυφογραμμή των δέντρων
Όπως ψάχνει το όνειρο, στους ύπνους μας,
Την άλλη του γη.
Πηγαίνουν, με τα χέρια τους
Γεμάτα χρυσόσκονη,
Τα μισανοίγουν
Και η νύχτα πέφτει.
ΜΙΑ ΠΕΤΡΑ
Οι σκιές μας προπομποί, στο μονοπάτι,
Χρωματιστές, χάρη στο χορτάρι,
Αναπηδούσαν, πάνω στις πέτρες.
Και τις άγγιζαν σκιές πουλιών κραυγάζοντας,
Ή πάλι αργοπορούσαν, εκεί όπου τα μέτωπά μας
Έσκυβαν το ένα προς το άλλο, αγγίζοντας σχεδόν
Το ένα το άλλο με τις λέξεις που θέλαμε να πούμε.
ΜΙΑ ΦΩΝΗ
Ι
Όλα αυτά, φίλε μου,
Ζωή, που συνδέει
Το χθες, την αυταπάτη μας,
Με το αύριο, τις σκιές μας.
Όλα αυτά, που ήταν
Τόσο δικά μας, δεν είναι
Παρά αυτή η κοιλότητα απ’ τις φούχτες
Όπου δεν στέκει νερό.
Όλα αυτά; Και πιο πολύ
Η ευτυχία μας:
Η βαριά πτήση του τσαλαπετεινού
Στην κοιλότητα από πέτρες.
ΙΙ
Και να μπορεί να είναι ο ουρανός
Ο τρόπος μας να υπάρχουμε,
Με σκιά και χρώματα
Που σκίζονται
Αλλά μες στη βιασύνη μάλιστα
Του σύννεφου
Έχουν πρόσωπο παιδιού
Που μόλις γεννήθηκε,
Κεραυνός που κοιμάται ακόμα,
Με τα χαρακτηριστικά εν ειρήνη,
Χαμογελαστό όπως πριν
Την ύπαρξη της γλώσσας.
Μετάφραση: Θανάσης Χατζόπουλος
Πηγή:https://www.hartismag.gr/hartis-28/klimakes/aristerh-oxoh
Να ζεις ακόμα
Ο λύκος αυτός της περσινής χρονιάς είναι ο σημερινός άνεμος
Και ποιος θα μάθει άραγε ποτέ τι θ’ απογίνει;
Πλαγιάζουμε στον άνεμο όπως τα σάπια φύλλα
Κι ούτε που είχαμε το χρόνο να ρωτήσουμε
Πού άραγε πηγαίνουμε έτσι μέσα στην παραζάλη αυτού του αέρα
Που ήδη από το αίμα μας στα πόδια μας τα χόρτα κοκκινίζει.
Κι όμως μαντέψαμε τη δύναμη
Όσο και τους σκληρούς κορμούς, από τις ρίζες μαθημένους,
Που άφωνοι μας έβλεπαν να τριγυρνάμε.
Αν αυτό ονομαζόταν να μην έχεις ζήσει,
Αν ήμασταν η πλάνη κάποιου που πνίγεται
Και πιστεύει πως βλέπει τον εαυτό του να τρέχει πλάι στην όχθη…
Τουναντίον, γνωρίζαμε το γεμάτο ζέση μεγαλείο
Τόσο βέβαιο για τον εαυτό του και τις δυνάμεις μας
Που γελούσε ή πάλι οργιζόταν,
Βαδίζαμε στα βήματά του σαν φίλοι απ’ τα παλιά
Που πιάνονται από το μπράτσο για ν’ ακούν καλύτερα ο ένας
Τον άλλον και προτιμούν έτσι να συνδιαλέγονται, χωρίς καν
Να μιλάνε για να μην χάνεται η ζέση αυτή στα λόγια.
Οι πόλεις και τα δάση μάς κοιτούσαν να περνάμε,
Γνωρίζοντας πολύ καλά τα γρήγορα πουλιά
Που μας χρησίμευαν για σκέψεις πάνω στο διάβα μας
Και μάταια οι κυνηγοί τα παρακολουθούσαν με το όπλο τους.
Τα διαπερνούσανε τα σκάγια χωρίς να σταματούν την πτήση τους,
Ζούσανε πάνω από τη ζωή κι από το αίμα…
Και πλέον ιδού μας τριγυρίζουνε πουλιά νεκρά
Καθώς τα σπρώχνουμε με του ποδιού την άκρη για να μη λερωθούμε.
Ένας ποιητής
Ποτέ μονάχος δεν πηγαίνω στα βάθη του εαυτού μου
Αλλά μαζί μου περισσότερους από έναν παρασύρω ζωντανούς.
Εκείνοι που στα ψυχρά υπόγειά μου θα εισέλθουν
Είναι άραγε βέβαιοι πως έστω μια στιγμή θα βγουν από εκεί;
Στη νύχτα μου σωρεύω, σαν πλοίο που βουλιάζει,
Ανάκατα, τους επιβάτες και τους ναυτικούς,
Και μέσα στις καμπίνες το φως από τα μάτια σβήνω,
Φιλία λέω πως πιάνω με τα μεγάλα βάθη.
Ο περιπλανόμενος
Άλλαξα τόσες φορές, αλίμονο, ουρανό,
Άλλαξα πρόσωπο και τρόμο,
Που δεν καταλαβαίνω πια την ίδια την καρδιά μου
Που στο δικό της υποτάχθηκε, πάντοτε, μακελειό.
*
Στο δρόμο πρόσωπα, ποια φράση αμφίσημη
Γράφετε έτσι που να τη σβήνετε για πάντα
Και πρέπει πάντα απ’ την αρχή να πιάνετε εκείνο
Που προσπαθείτε όλο και καλύτερα να πείτε και να ξαναπείτε;
Ο Κόσμος μέσα μας
Κάθε πράγμα από τον θόρυβό του χωρισμένο, απ’ το βάρος του,
Πάντα μέσα στο χρώμα του, στη λογική του και στη ράτσα του,
Και μ’ ό,τι ακριβώς χρειάζεται από χώρο κι από φως
Για να ’ναι όλα ανάλαφρα κι από τη μοίρα τους ικανοποιημένα.
Κι αυτό ζει, ανασαίνει και τραγουδάει μαζί μου
—τ’ απάνθρωπα όπως και τα οικεία—
Κι από το αίμα μου θρεμμένο βρίσκει καταφύγιο στη θέρμη του.
Το βουνό μια μέρα πλάι-πλάι με τη λάμπα,
Ποια φέγγει, ποια είναι η πιο μεγάλη μέσα μου;
Α! δεν ξέρω πλέον τίποτα τα μάτια μου αν ξανανοίξω
Η γνώση κείται μέσα μου πίσω απ’ τα βλέφαρά μου
Κι άλλο δεν ξέρω πια από το σκοτεινό μου αίμα.
Να δώσεις τόπο
Εξαφανίσου μια στιγμή, δώσε τόπο στο τοπίο,
Ο κήπος θα είναι όμορφος όπως πριν από τον κατακλυσμό,
Χωρίς ανθρώπους, ο κάκτος ξαναγίνεται φυτό,
Και δεν έχεις τίποτα να δεις στις ρίζες που αναζητούν
Εκείνο που θα σου διαφύγει, ακόμα και με μάτια κλειστά.
Άσε το χορτάρι να ψηλώνει έξω από το όνειρό σου
Κι έπειτα γύρνα πάλι για να δεις τι ακριβώς συνέβη
Μετάφραση:Θανάσης Χατζόπουλος
Πηγή:https://www.hartismag.gr/hartis-30/klimakes/aristerh-oxohς περσινής χρονιάς είναι ο σημερινός άνεμος
Και ποιος θα μάθει άραγε ποτέ τι θ’ απογίνει;
Πλαγιάζουμε στον άνεμο όπως τα σάπια φύλλα
Κι ούτε που είχαμε το χρόνο να ρωτήσουμε
Πού άραγε πηγαίνουμε έτσι μέσα στην παραζάλη αυτού του αέρα
Που ήδη από το αίμα μας στα πόδια μας τα χόρτα κοκκινίζει.
Κι όμως μαντέψαμε τη δύναμη
Όσο και τους σκληρούς κορμούς, από τις ρίζες μαθημένους,
Που άφωνοι μας έβλεπαν να τριγυρνάμε.
Αν αυτό ονομαζόταν να μην έχεις ζήσει,
Αν ήμασταν η πλάνη κάποιου που πνίγεται
Και πιστεύει πως βλέπει τον εαυτό του να τρέχει πλάι στην όχθη…
Τουναντίον, γνωρίζαμε το γεμάτο ζέση μεγαλείο
Τόσο βέβαιο για τον εαυτό του και τις δυνάμεις μας
Που γελούσε ή πάλι οργιζόταν,
Βαδίζαμε στα βήματά του σαν φίλοι απ’ τα παλιά
Που πιάνονται από το μπράτσο για ν’ ακούν καλύτερα ο ένας
Τον άλλον και προτιμούν έτσι να συνδιαλέγονται, χωρίς καν
Να μιλάνε για να μην χάνεται η ζέση αυτή στα λόγια.
Οι πόλεις και τα δάση μάς κοιτούσαν να περνάμε,
Γνωρίζοντας πολύ καλά τα γρήγορα πουλιά
Που μας χρησίμευαν για σκέψεις πάνω στο διάβα μας
Και μάταια οι κυνηγοί τα παρακολουθούσαν με το όπλο τους.
Τα διαπερνούσανε τα σκάγια χωρίς να σταματούν την πτήση τους,
Ζούσανε πάνω από τη ζωή κι από το αίμα…
Και πλέον ιδού μας τριγυρίζουνε πουλιά νεκρά
Καθώς τα σπρώχνουμε με του ποδιού την άκρη για να μη λερωθούμε.
Ένας ποιητής
Ποτέ μονάχος δεν πηγαίνω στα βάθη του εαυτού μου
Αλλά μαζί μου περισσότερους από έναν παρασύρω ζωντανούς.
Εκείνοι που στα ψυχρά υπόγειά μου θα εισέλθουν
Είναι άραγε βέβαιοι πως έστω μια στιγμή θα βγουν από εκεί;
Στη νύχτα μου σωρεύω, σαν πλοίο που βουλιάζει,
Ανάκατα, τους επιβάτες και τους ναυτικούς,
Και μέσα στις καμπίνες το φως από τα μάτια σβήνω,
Φιλία λέω πως πιάνω με τα μεγάλα βάθη.
Ο περιπλανόμενος
Άλλαξα τόσες φορές, αλίμονο, ουρανό,
Άλλαξα πρόσωπο και τρόμο,
Που δεν καταλαβαίνω πια την ίδια την καρδιά μου
Που στο δικό της υποτάχθηκε, πάντοτε, μακελειό.
*
Στο δρόμο πρόσωπα, ποια φράση αμφίσημη
Γράφετε έτσι που να τη σβήνετε για πάντα
Και πρέπει πάντα απ’ την αρχή να πιάνετε εκείνο
Που προσπαθείτε όλο και καλύτερα να πείτε και να ξαναπείτε;
Ο Κόσμος μέσα μας
Κάθε πράγμα από τον θόρυβό του χωρισμένο, απ’ το βάρος του,
Πάντα μέσα στο χρώμα του, στη λογική του και στη ράτσα του,
Και μ’ ό,τι ακριβώς χρειάζεται από χώρο κι από φως
Για να ’ναι όλα ανάλαφρα κι από τη μοίρα τους ικανοποιημένα.
Κι αυτό ζει, ανασαίνει και τραγουδάει μαζί μου
—τ’ απάνθρωπα όπως και τα οικεία—
Κι από το αίμα μου θρεμμένο βρίσκει καταφύγιο στη θέρμη του.
Το βουνό μια μέρα πλάι-πλάι με τη λάμπα,
Ποια φέγγει, ποια είναι η πιο μεγάλη μέσα μου;
Α! δεν ξέρω πλέον τίποτα τα μάτια μου αν ξανανοίξω
Η γνώση κείται μέσα μου πίσω απ’ τα βλέφαρά μου
Κι άλλο δεν ξέρω πια από το σκοτεινό μου αίμα.
Να δώσεις τόπο
Εξαφανίσου μια στιγμή, δώσε τόπο στο τοπίο,
Ο κήπος θα είναι όμορφος όπως πριν από τον κατακλυσμό,
Χωρίς ανθρώπους, ο κάκτος ξαναγίνεται φυτό,
Και δεν έχεις τίποτα να δεις στις ρίζες που αναζητούν
Εκείνο που θα σου διαφύγει, ακόμα και με μάτια κλειστά.
Άσε το χορτάρι να ψηλώνει έξω από το όνειρό σου
Κι έπειτα γύρνα πάλι για να δεις τι ακριβώς συνέβηΝα ζεις ακόμα
Ο λύκος αυτός της περσινής χρονιάς είναι ο σημερινός άνεμος
Και ποιος θα μάθει άραγε ποτέ τι θ’ απογίνει;
Πλαγιάζουμε στον άνεμο όπως τα σάπια φύλλα
Κι ούτε που είχαμε το χρόνο να ρωτήσουμε
Πού άραγε πηγαίνουμε έτσι μέσα στην παραζάλη αυτού του αέρα
Που ήδη από το αίμα μας στα πόδια μας τα χόρτα κοκκινίζει.
Κι όμως μαντέψαμε τη δύναμη
Όσο και τους σκληρούς κορμούς, από τις ρίζες μαθημένους,
Που άφωνοι μας έβλεπαν να τριγυρνάμε.
Αν αυτό ονομαζόταν να μην έχεις ζήσει,
Αν ήμασταν η πλάνη κάποιου που πνίγεται
Και πιστεύει πως βλέπει τον εαυτό του να τρέχει πλάι στην όχθη…
Τουναντίον, γνωρίζαμε το γεμάτο ζέση μεγαλείο
Τόσο βέβαιο για τον εαυτό του και τις δυνάμεις μας
Που γελούσε ή πάλι οργιζόταν,
Βαδίζαμε στα βήματά του σαν φίλοι απ’ τα παλιά
Που πιάνονται από το μπράτσο για ν’ ακούν καλύτερα ο ένας
Τον άλλον και προτιμούν έτσι να συνδιαλέγονται, χωρίς καν
Να μιλάνε για να μην χάνεται η ζέση αυτή στα λόγια.
Οι πόλεις και τα δάση μάς κοιτούσαν να περνάμε,
Γνωρίζοντας πολύ καλά τα γρήγορα πουλιά
Που μας χρησίμευαν για σκέψεις πάνω στο διάβα μας
Και μάταια οι κυνηγοί τα παρακολουθούσαν με το όπλο τους.
Τα διαπερνούσανε τα σκάγια χωρίς να σταματούν την πτήση τους,
Ζούσανε πάνω από τη ζωή κι από το αίμα…
Και πλέον ιδού μας τριγυρίζουνε πουλιά νεκρά
Καθώς τα σπρώχνουμε με του ποδιού την άκρη για να μη λερωθούμε.
Ένας ποιητής
Ποτέ μονάχος δεν πηγαίνω στα βάθη του εαυτού μου
Αλλά μαζί μου περισσότερους από έναν παρασύρω ζωντανούς.
Εκείνοι που στα ψυχρά υπόγειά μου θα εισέλθουν
Είναι άραγε βέβαιοι πως έστω μια στιγμή θα βγουν από εκεί;
Στη νύχτα μου σωρεύω, σαν πλοίο που βουλιάζει,
Ανάκατα, τους επιβάτες και τους ναυτικούς,
Και μέσα στις καμπίνες το φως από τα μάτια σβήνω,
Φιλία λέω πως πιάνω με τα μεγάλα βάθη.
Ο περιπλανόμενος
Άλλαξα τόσες φορές, αλίμονο, ουρανό,
Άλλαξα πρόσωπο και τρόμο,
Που δεν καταλαβαίνω πια την ίδια την καρδιά μου
Που στο δικό της υποτάχθηκε, πάντοτε, μακελειό.
*
Στο δρόμο πρόσωπα, ποια φράση αμφίσημη
Γράφετε έτσι που να τη σβήνετε για πάντα
Και πρέπει πάντα απ’ την αρχή να πιάνετε εκείνο
Που προσπαθείτε όλο και καλύτερα να πείτε και να ξαναπείτε;
Ο Κόσμος μέσα μας
Κάθε πράγμα από τον θόρυβό του χωρισμένο, απ’ το βάρος του,
Πάντα μέσα στο χρώμα του, στη λογική του και στη ράτσα του,
Και μ’ ό,τι ακριβώς χρειάζεται από χώρο κι από φως
Για να ’ναι όλα ανάλαφρα κι από τη μοίρα τους ικανοποιημένα.
Κι αυτό ζει, ανασαίνει και τραγουδάει μαζί μου
—τ’ απάνθρωπα όπως και τα οικεία—
Κι από το αίμα μου θρεμμένο βρίσκει καταφύγιο στη θέρμη του.
Το βουνό μια μέρα πλάι-πλάι με τη λάμπα,
Ποια φέγγει, ποια είναι η πιο μεγάλη μέσα μου;
Α! δεν ξέρω πλέον τίποτα τα μάτια μου αν ξανανοίξω
Η γνώση κείται μέσα μου πίσω απ’ τα βλέφαρά μου
Κι άλλο δεν ξέρω πια από το σκοτεινό μου αίμα.
Να δώσεις τόπο
Εξαφανίσου μια στιγμή, δώσε τόπο στο τοπίο,
Ο κήπος θα είναι όμορφος όπως πριν από τον κατακλυσμό,
Χωρίς ανθρώπους, ο κάκτος ξαναγίνεται φυτό,
Και δεν έχεις τίποτα να δεις στις ρίζες που αναζητούν
Εκείνο που θα σου διαφύγει, ακόμα και με μάτια κλειστά.
Άσε το χορτάρι να ψηλώνει έξω από το όνειρό σου
Κι έπειτα γύρνα πάλι για να δεις τι ακριβώς συνέβη
ΚΟΙΤΑΞΕ ΤΩΡΑ, ΞΕΝΕ, ΣΕ ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΝΗΣΙ
Κοίταξε τώρα, ξένε, σε τούτο το νησί το φως
Να αναδύεται για τις γοητευτικές ανακαλύψεις σου,
Στάσου εδώ ακίνητος
Και σιωπηλός,
Ότι μέσα από τα κανάλια του αυτιού
Ίσως όπως ποτάμι ξεστρατίσει
Ο λικνιστικός ήχος της θάλασσας.
Εδώ στου μικρού αγρού την απώτατη άκρη
Όπου ο ασβεστωμένος τοίχος πέφτει σαν αφρός,
Και ο ψηλός κρημνός του αντιστέκεται
Στο θάρρος και στη χλαπαταγή του παλιρροϊκού κύματος
Και το βότσαλο σκαρφαλώνει πίσω από το αντιμάμαλο
Καθώς ρουφιέται πίσω, και ο γλάρος σφηνώνεται
Μια στιγμή στην κατακόρυφη πλευρά του.
Πέρα μακριά, όπως σπόροι που επιπλέουν, τα πλοία
Απομακρύνονται επειγόντως σε εθελοντικές αποστολές
Και η θέα ολόκληρη
Μπορεί πράγματι να μπει
Και να εγκατασταθεί στη μνήμη όπως τώρα αυτά τα σύννεφα,
Που διατρέχουν τον καθρέφτη του λιμανιού
Και μέσα από το νερό όλο το καλοκαίρι περιέρχονται.
Νοέμβριος 1935
ΟΡΦΕΑΣ
Σε τι να ελπίζει το τραγούδι; Και τα χέρια τρεμάμενα
Λίγο απέχοντας από τα πουλιά, τα απρόσιτα, τα τρισχαριτωμένα;
Να είμαστε απορημένοι κι ευτυχισμένοι,
Ή πάνω απ’ όλα ν’ αποζητάμε τη γνώση της ζωής;
Όμως τα ωραία είναι ικανοποιημένα από τις υψηλές νότες του αιθέρα·
Είναι αρκετή η θαλπωρή. Ω, αν στ’ αλήθεια είναι ενάντιος
Ο χειμώνας κι η αδύναμη χιονονιφάδα,
Τι μπορεί να κάνει η επιθυμία, τι ο χορός;
Απρίλιος 1937
ΜΕΣΗΜΕΡΙ
Πόσο ακίνητο είναι· τα άλογα
Μετακινήθηκαν στη σκιά, οι μητέρες
Ακολούθησαν τους σε αποδημία κήπους τους.
Σιγλόγουροι πάνω σε λίθινα δοχεία
Προλέγουν το τέλος του χρόνου,
Την καταδίκη του παράδοξου.
Όμως αναστεναγμοί ερωτικής απογοήτευσης ανεβαίνουν
Από αξιοθρήνητους τόπους απληστίας
Που δεν μπορούν να συμπεριλάβουν εαυτούς.
Και το ορφανό με τις φακίδες σημαδεύοντας
Πάπιες και πάπιους στη λιμνούλα
Σταματάει γυρεύοντας πέτρες,
Και εύχεται να ήταν μια ατμάκατος,
Ή ο Λουγκαλζαγκίζι ο βροντώδης
Τύραννος της Έρεχ και της Ούμα.
Από το «Η ηλικία του άγχους» (1945;)
ΕΠΙΤΥΜΒΙΟ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΤΥΡΑΝΝΟ
Επιδίωξή του υπήρξε κάποια μορφή τελειότητας,
Και η ποίησή που επινοούσε ήταν εύκολη στην κατανόηση·
Γνώριζε την ανθρώπινη τρέλα όπως την ανάποδη του χεριού του,
Και το ενδιαφέρον του ήταν μεγάλο για στρατούς και στόλους΄
Όταν γελούσε, σεβάσμιοι γερουσιαστές έσκαγαν από τα γέλια,
Και όταν ούρλιαζε τα νήπια εύρισκαν τον θάνατο ανά τας οδούς.
Ιανουάριος 1939
ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ
Ο χρόνος τίποτα δεν θα πει αλλά εγώ στο είπα,
Ο χρόνος μόνο ξέρει το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε·
Εάν μπορούσα να στο πω θα το μάθαινες.
Εάν θα κλαίγαμε όταν οι παλιάτσοι αρχίζουν το θέαμα,
Εάν θα παραπατούσαμε όταν παίζουν οι μουσικοί,
Ο χρόνος τίποτα δεν θα πει αλλά εγώ στο είπα.
Δεν υπάρχει μοίρα να ειπωθεί, ωστόσο,
Επειδή σ’ αγαπώ περισσότερο από όσο μπορώ να πω,
Εάν μπορούσα να στο πω θα το μάθαινες.
Οι άνεμοι πρέπει να έρχονται από κάπου όταν φυσάνε,
Πρέπει να υπάρχουνε αιτίες που τα φύλλα σαπίζουν
Ο χρόνος τίποτα δεν θα πει αλλά εγώ στο είπα.
Ίσως τα τριαντάφυλλα στ’ αλήθεια να θέλουν να μεγαλώνουν,
Το όραμα στα σοβαρά εννοεί να επιμένει·
Εάν μπορούσα να στο πω θα το μάθαινες.
Ας υποθέσουμε ότι τα λιοντάρια όλα σηκώνονται και φεύγουν,
Και όλα τα ρυάκια κι οι στρατιώτες τρέχουν μακριά·
Θα πει άραγε τίποτα ο Χρόνος αλλά στο είπα εγώ;
Εάν μπορούσα να στο πω θα το μάθαινες.
Οκτώβριος 1940
ΣΥΝΤΟΜΑ
Αρχίζω να χάνω την υπομονή
Με τις προσωπικές μου σχέσεις:
Δεν έχουν βάθος,
Δεν είναι και φτηνές.
——— ≈ ———
Ιδιωτικά πρόσωπα σε δημόσιους χώρους
Σοφότερα είναι κι ωραιότερα
Απ’ ό,τι τα δημόσια στους ιδιωτικούς τους χώρους
——— ≈ ———
Όσοι δεν θέλουν λογική
Χάνονται στην πράξη:
Όσοι δεν θα πράττουν
Χάνονται για τον λόγο αυτό
Αν μπορούμε ας τιμήσουμε
Τον άνθρωπο σε όρθια στάση
Παρόλο που δεν αξίζει άλλη καμιά
Από την οριζόντια
Mετάφραση: Θανάσης Χατζόπουλος
Πηγή: https://www.hartismag.gr/hartis-31/klimakes/aristerh-oxoh-1
Σφυρίζει η φάμπρικα, η βάρδια μου τελειώνει
κι αν θες ν’ αλλάξουμε ζωή, να πάμε σε μιαν άλλη,
έλα καλή μου, φόρεσε τ’ άσπρο μαντήλι σου πάλι
και τ’ αύριο πιο καλό απ’ το χθες για μας τους δυο.
Πέφτει σκοτάδι στους δρόμους τους στενούς
και τα παιδιά μαζεύτηκαν τριγύρω στο μαγκάλι.
Έχουμε οι δυο μας δύναμη να ξαναρχίσουμε πάλι
σε κόσμους άλλους κι ουρανούς, πιο φωτεινούς
Ανεξάρτητα από τις δικές μου πεποιθήσεις ή αμφιβολίες, που εδώ είναι εντελώς άσχετες, η γνώμη μου είναι ότι η τέχνη έχασε το ζωογόνο νόημά της τη στιγμή που διαχωρίστηκε από τη λατρεία. Έκοψε τον ομφάλιο λώρο και ζει μια παράξενα αποστειρωμένη ζωή από δεύτερο χέρι, αναπαράγοντας και εκφυλίζοντας τον εαυτό της.
Το άτομο έχει γίνει η ύψιστη μορφή και η μεγαλύτερη κατάρα της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η δημιουργική συλλογικότητα, η ταπεινή ανωνυμία, είναι ένα λείψανο τώρα πια ξεχασμένο και θαμμένο χωρίς σημασία και νόημα. Οι πιο μικροσκοπικές πληγές και οι ηθικοί πόνοι του Eγώ τίθενται κάτω από το μικροσκόπιο και εξετάζονται υπό το πρίσμα της αιωνιότητας. Οι σκοτεινοί φόβοι του υποκειμενισμού και της συνείδησης γίνονται της μόδας και τελικά πέφτουμε σε μια μεγάλη παγίδα όπου στεκόμαστε και γκρινιάζουμε για τη μοναξιά μας χωρίς να ακούμε ο ένας τον άλλον και χωρίς καν να συνειδητοποιούμε ότι στριμώχνουμε ο ένας τον άλλον μέχρι θανάτου.
Έτσι οι ατομικιστές κοιτάζονται στα μάτια και αρνούνται ο ένας την ύπαρξη του άλλου, επικαλούμενοι το μεγάλο σκοτάδι χωρίς να βιώσουν ούτε μια φορά τη θεραπευτική δύναμη της κοινοτικής χαράς.
Είμαστε τόσο δηλητηριασμένοι από τα δικά μας κυκλώματα, τόσο παγιδευμένοι στους δικούς μας φόβους, που δεν μπορούμε πια να διακρίνουμε ανάμεσα στο ψεύτικο και το πραγματικό, ανάμεσα στις ιδεοληψίες των ληστών και τα καθαρά ιδεώδη. Έτσι, αν κάποιος με ρωτήσει τι θα ήθελα να πετύχω με τις ταινίες μου, θα μπορούσα να απαντήσω: θέλω να είμαι ένας από τους καλλιτέχνες του καθεδρικού ναού εκεί κάτω στη μεγάλη κοιλάδα. Θέλω να είμαι εκείνος που σκαλίζει στην πέτρα το κεφάλι ενός δράκου, ενός αγγέλου ή ενός διαβόλου, ή ενός αγίου ακόμη, αδιάφορο, και τα δύο μου δίνουν μεγάλη ευχαρίστηση. Είτε πιστεύω είτε όχι, είτε είμαι χριστιανός είτε ειδωλολάτρης, εργάζομαι στην συλλογική κατασκευή αυτού του καθεδρικού ναού γιατί έχω μάθει να πλάθω πρόσωπα, άκρα και σώματα από πέτρα.
Και δεν χρειάζεται ποτέ να ανησυχώ για την κρίση των συγχρόνων μου ή των μεταγενέστερων - είμαι όλος κι όλος ένα όνομα και ένα επώνυμο μόνο που δεν είναι πουθενά χαραγμένα και που θα χαθούν μόλις χαθώ εγώ ο ίδιος. Αλλά ένα μικρό μέρος του εαυτού μου θα εξακολουθήσει να επιβιώνει μέσα στο θριαμβευτικά ανώνυμο σύνολο. Ένας δράκος ή ένας διάβολος ή ίσως ένας άγιος, τι σημασία έχει ποιος.
INGMAR BERGMAN
Αντλήθηκε απ' το προφίλ του Κώστα Κουτσουρέλλη στο fb.
