Δημήτριος Βικέλας-Λουκής Λάρας (απόσπασμα)

Αλλά, μόλις εισέβην εις την κεντρικήν της αγοράς οδόν, ακούω κραυγάς εκ νέου και αλαλαγμούς, και, πριν έτι λάβω τον καιρόν να αποσυρθώ ή να προφυλαχθώ, ευρίσκομαι εντός σμήνους Τούρκων, τρεχόντων με τα ξίφη εις τας χείρας γυμνά. Πώς δεν με κατεπάτησαν, πώς δεν μ’ εφόνευσαν δεν δύναμαι και τώρα εισέτι να εννοήσω!
Το ρεύμα με παρέσυρεν. Έτρεχα κ’ εγώ μετ’ αυτών. Ήρπαζα εδώ κ’ εκεί λακτίσματα και γρονθοκοπήματα, αλλ’ έτρεχα κατάτρομος, μη γνωρίζων ούτε που πηγαίνω, ούτε τι θ’ απογίνω, αλλ’ ουδέ σκεπτόμενος περί τούτου. Ήτο ως όνειρον φρικτόν! Εγνώριζα κάλλιστα τας οδούς της Σμύρνης, αλλ’ οποίας οδούς διηρχόμην δεν έβλεπα, ουδέ τώρα ενθυμούμαι.
Ενθυμούμαι μόνον ότι εις μιαν του δρόμου στροφήν είδα του χανίου μας την θύραν αντικρύ μου και την ανεγνώρισα. Ήτο ημίκλειστος. Δεν γνωρίζω πώς ευρέθην εντός του χανίου, εις το δωμάτιόν μου, πλησίον του πατρός μου. Όλα ταύτα έμεινα συγκεχυμένα εις την μνήμην μου.
Ενθυμούμαι ότι ευρέθην κείμενος επί του στρώματος, ύπτιος, ασθμαίνων∙ και άνωθέν μου, κλίνων την κεφαλήν, ο πατήρ μου μ’ ερράντιζε με ύδωρ ψυχρόν.
Ενθυμούμαι ότι ησθάνθην βάρος επί του στήθους πολύ, και τότε μόνον συλλογισθείς τον σάκκον έφερα την χείρα εις τον κόλπον μου και τον εσήκωσα από το στήθος.
Ενθυμούμαι το μειδίαμα του πατρός μου, ότε τω παρέδωκα τον σάκκον. Το μειδίαμα εκείνο το υπέλαβα ως έκφρασιν ευχαριστήσεως δια των χρημάτων την διάσωσιν. Αλλ’ αφού απέκτησα και εγώ τέκνα, τότε μόνον ενόησα την αληθή του σημασίαν.
- Τι με μέλλει τώρα περί χρημάτων; Δια σε, υιέ μου, με μέλλει!
Ιδού του πρακτικού εκείνου μειδιάματος η έννοια. Με ηγάπα ο πατήρ μου, με ηγάπα περιπαθώς. Ποτέ δεν μου το απέδειξε δι’ εκχύσεων ή επιδείξεων τρυφερότητος. Μόνον αφού απέθανε και δεν τον είχα πλησίον μου και ανεπόλουν τας περιπετείας και τα ελάχιστα περιστατικά της πολυετούς συμβιώσεώς μας, τότε μόνον ενόησα και εξετίμησα ακριβώς τον βαθμόν της προς εμέ στοργής του. Διατί τούτο; Άρα γε διότι απαιτείται να απολέσωμεν τι δια να αισθανθώμεν την αξίαν του όλην; Ή μη διότι αι συμφοραί και τα δεινοπαθήματα μου ήνοιξαν βραδύτερον τον νουν και μου επλάτυναν την καρδίαν;