«ποτέ δε σημαδεύουνε στα πόδια, στο μυαλό είναι ο στόχος»

Κατερίνα Γώγου (Αθήνα 1 Ιουνίου 1940 - 3 Οκτωβρίου 1993) 

Κατερίνα Γώγου - Θα ρθει Καιρός

Κείμενο που εκφώνησα στην εκδήλωση «ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΓΩΓΟΥ-ΠΡΟΒΟΛΗ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ : ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ» που διοργάνωσε το Kyttaro Music Bar- την Κυριακή 31/05/2015.

Ζωγράφισε τους πίνακές της με μαύρο χρώμα γιατί της ρήμαξαν το κόκκινο. Μίσησε το λευκό της άριας φυλής, των νεκροσέντονων και των λευκών κελιών .Έτσι τάχθηκε στον αγώνα για την αποκατάσταση της απουσίας χρώματος.

Γεννήθηκε στην Αθήνα την 1η Ιουνίου 1940 και λόγω της Κατοχής και του Εμφυλίου αλλά και της αυστηρότητας του πατέρας της είχε δύσκολα παιδικά χρόνια. Από μικρή αγάπησε την υποκριτική και συμμετείχε σε παιδικούς θιάσους.

Σταδιακά το κορίτσι που είδαμε να ενσαρκώνει την άβουλη υπηρέτρια ή την τσαμπουκαλεμένη μαθήτρια σε γλυκανάλατες ταινίες του Φίνου συνειδητοποιεί πως κινούμενη συνεχώς στην ίδια διαδρομή οδηγείται σε αδιέξοδο, αισθάνεται τη μουγκαμάρα, την ανέφικτη επικοινωνία, τη διάψευση των ελπίδων, εξεγείρεται επειδή θέλει να κουβεντιάσει και στρέφεται στην ποίηση. Σύμφωνα με μαρτυρία της αρχίζει να γράφει για τον εαυτό της από αγανάκτηση για το κακό και από αγάπη για τον άνθρωπο και τη ζωή.

«Είχαν πονέσει οι μασέλες μου από το να μη μιλάω. Κι όταν άρχισα να γράφω, νόμισα ότι θα σπάσει το στιλό. Τόσο πάθος είχα γι' αυτά που ήθελα να πω. Δεν ξέρω πώς γράφουν οι άλλοι. Εγώ ζούσα και έγραφα» δήλωσε η ίδια σε παλιότερη συνέντευξη της στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» .Η πρώτη της συλλογή με τίτλο «Τρία κλικ αριστερά» κυκλοφόρησε το 1978 και σύμφωνα με τον εκδότη της Θανάση Καστανιώτη αποτέλεσε εκδοτική επιτυχία καθώς πούλησε 40.000 αντίτυπα, αριθμό που μονάχα ο Ρίτσος και ο Ελύτης τα χρόνια της μεταπολίτευσης μπορούσαν να φτάσουν. Έβγαλε επίσης τα βιβλία "Ιδιώνυμο"(1980)," Το ξύλινο παλτό"(1982)," Απόντες""(1986), « Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών»(1988).

Η Κατερίνα γράφει ποίηση την ώρα που άλλοι ακόμα και καταξιωμένοι ποιητές κάνουν δημόσιες σχέσεις . Κατά τον Λεωνίδα Χρηστάκη έμεινε έξω από κάθε λογής εκδοτικά και καλλιτεχνικά κυκλώματα και γι’ αυτό σπάνια γίνονταν γι’ αυτήν αναφορές στα ΜΜΕ». Εκείνο που φοβάμαι πιο πολύ είναι μη γίνω "ποιητής" Μην κλειστώ στο δωμάτιο ν' αγναντεύω τη θάλασσα κι απολησμονήσω. Μην κλείσουνε τα ράμματα στις φλέβες μου κι από θολές αναμνήσεις και ειδήσεις της ΕΡΤ μαυρίζω χαρτιά και πλασάρω απόψεις. Μη με αποδεχτεί η ράτσα που μας έλειωσε για να με χρησιμοποιήσει. Μη γίνουνε τα ουρλιαχτά μου μουρμούρισμα για να κοιμίζω τους δικούς μου. Μη μάθω μέτρο και τεχνική και κλειστώ μέσα σε αυτά για να με τραγουδήσουν» έγραφε χαρακτηριστικά.

Τα ποιήματά της ξεχειλίζουν από πάθος και οργή, εξαπολύει μύδρους κατά των χαφιέδων και των λειτουργών της έννομης τάξης, μισεί τις συμβάσεις , αγαπά τους απόκληρους, αυτούς που οι κομφορμιστές καλούν περιθωριακούς τους παρομοιάζει με μαύρα πουλιά και μέσω της ποίησης ανοίγει τα φτερά της για να τους συναντήσει στα Εξάρχεια και σε υπόλοιπες στιγματισμένες και άγριες περιοχές των Αθηνών. Ζώντας στο περιθώριο γίνεται σύρμα τεντωμένο και κεντρίζει το κατεστημένο. Υποστηρίζει με θέρμη τον αντιεξουσιαστικό χώρο και επανειλημμένα διαμαρτύρεται κατά της κρατικής ασυδοσίας. Ο πρώην Υπουργός Τηλέμαχος Χυτήρης την αποκάλεσε «Μαγιακόφσκι των Εξαρχείων». Η διάχυτη θλίψη, η μελαγχολία και η πεισιθάνατη διάθεση μας θυμίζουν τον «ιδανικό αυτόχειρα» της Πρέβεζας Κώστα Καρυωτάκη. Στο εκτενέστατο ποίημα ΄΄Οι λυπημένες μητέρες στα Σούπερ Μάρκετ΄΄, που περιλαμβάνεται στη συλλογή της ΄΄Απόντες΄΄, εμμέσως παραδέχεται την επίδραση του καρυωτακισμού. «Πως σκύβει έτσι πάνω στο στόμα μου να δει αν ανασαίνω ο Καρυωτάκης…», σημειώνει χαρακτηριστικά. Σε μικρότερη κλίμακα στους στίχους προσπαθεί να παρηγορήσει τους αναγνώστες της «Θα’ ρθεί καιρός που θα αλλάξουν τα πράγματα.» «Δε θα υπάρχουνε πόρτες κλειστές με γερμένους απέξω. Και τη δουλειά θα τη διαλέγουμε δε θα’μαστε άλογα να μας κοιτάνε στα δόντια.» Γράφει χαρακτηριστικά σε ποίημα που αφιερώνει στη φίλη της Μαρία.

Οι περισπούδαστοι κριτικοί της λογοτεχνίας ακόμα και αυτοί της δικής της γενιάς προσπέρασαν την ποίηση της. Κάποιοι φαίνεται πως ενοχλήθηκαν από τον καταγγελτικό της τόνο και θεώρησαν πως τα γραπτά της αποτελούν μια ακόμα οργίλη διαμαρτυρία, ρηχή και επιφανειακή. Ωστόσο η σπαρακτική φωνή της Γώγου έγινε δίαυλος των αισθημάτων εκείνων που αμφισβήτησαν την επίπλαστη ευδαιμονία των μεταπολιτευτικών χρόνων.

Οι ανυπότακτοι νέοι, βακχευμένοι από τις απαγγελίες της που ντύνει μουσικά ο Κυριάκος Σφέτσας στην ταινία «Παραγγελιά» του Παύλου Τάσσιου την θεωρούν ροκ είδωλο. Ο ίδιος ο συνθέτης παρομοιάζει τη Γώγου με κορυφαία ενός αόρατου χορού που επιχειρεί να σχολιάσει και να ξορκίσει το κακό προσφέροντας την κάθαρσή στους θεατές τους οποίους θεωρεί όλους υπεύθυνους για το κακό που είχε συμβεί. Με το πέρασμα του χρόνου όλο και περισσότεροι στίχοι της μελοποιούνται και μέχρι σήμερα γράφονται εν είδει συνθημάτων στους τοίχους.

Η ζωή της Κατερίνας φαίνεται να παίρνει χρώμα από τη γέννηση της Μυρτώς που ήταν καρπός του έρωτά της με τον Παύλο Τάσσιο. Τα συναισθήματα της για την μητρότητα περιγράφονται στο ποίημα που αφιερώνει στην θυγατέρα της με τίτλο «Πάμε ομορφή μου » .

Ωστόσο η μοίρα της είναι προδιαγεγραμμένη. Το 1991 η Κατερίνα σημειώνει σε συνέντευξή της: «Ελεύθερος σκοπευτής ήταν ο Άσιμος. Τον δολοφόνησαν. Τον Παύλο Σιδηρόπουλο, το ίδιο. Η μόνη επιζήσασα, εγώ, όχι όμως για πολύ…». Στις 3 Οκτωβρίου 1993 ένα κοκτέιλ από χάπια και αλκοόλ δίνει την πολυπόθητη λύση στα αδιέξοδά της, η Κατερίνα ελευθερώνεται με τρόπο ποιητικό.

«Είμαι ελεύθερη, ελεύθερη, ελεύθερη και όταν έρθει καιρός που θα κρέμεται στο τσιγκέλι το πετσί μου σαν τομάρι απ’ τους κρατικούς εκδορείς και τη λογοκρισία, η φαντασία μου θα τρέχει.. τρέχει… τρέχει. Είμαι φευγάτη, από τώρα τρέχει…

Όπως ήταν φυσικό ο θάνατός της πέρασε στα ψιλά. Κάποιοι που είχαν ξεγραμμένη την Κατερίνα όσο ζούσε, σήμερα διοργανώνουν λαμπρές εκδηλώσεις για να την τιμήσουν. Ας είναι ….Το αδάμαστο πνεύμα της βρίσκεται ακόμα εδώ. Μας συνιστά την προσοχή καθώς ξέρει «πως ποτέ δε σημαδεύουνε στα πόδια, στο μυαλό είναι ο στόχος».

Κωνσταντίνος Κωστέας

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΓΩΓΟΥ Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΟΥΓΙΑΔΙΕΣ (ΜΗ ΛΟΓΟΚΡΙΜΕΝΟ)