Δύο κριτικοί για την απομόνωση του ΄Αρη Αλεξάνδρου

Γιώργος Αράγης: 

Ἠ δεξιά, καθώς εἶναι γνωστό, ἔστειλε τόν Ἄρη Ἀλεξάνδρου ἐξορία. Ἡ ἀριστερά τόν ἔβαλε στήν ἀπομόνωση, κανείς νά μήν τόν πλησιάζει, νά μήν τοῦ μιλάει, νά μήν τοῦ δίνει τσιγάρο κ.λπ. Γιατί αὐτοί οἱ σύντροφοι του στήν ἐξορία ἔπρεπε νά τοῦ φέρνονται ἔτσι; Διότι κατά τήν ἡγεσία δέν ῆταν πειθαρχικός, ἤ, ἀλλιῶς, διότι ὁ Ἄρης εἶχε προσωπική ἄποψη καί δέν ἦταν φερέφωνο. Πολλά χρόνια ἀργότερα στό βιβλίο τοῦ Δ. Ραυτόπουλου, «Ἄρης Ἀλεξάνδριυ, ὁ Ἐξόριστος», διαβάζουμε τά ἀκόλουθα:

Δημήτρης Ραυτόπουλος:

«...Ἡ Ναντέζντα Μάντελσταμ, γυναίκα τοῦ ποιητῆ Ὀσίπ Μάντελσταμ πού πέθανε ἀργότερα σέ στρατόπεδο τοῦ Γκουλάγκ, διαλύει τόν μύθο τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿20, πού ἦταν τάχα ‘ἡ αὐγή μιᾶς νέας ἐποχῆς’ καί μιλάει μέ θάρρος γιά τήν εὐθύνη, γιά τή συνενοχή τῶν διανοουμένων: Στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿20 εἴχαμε ἀκόμα τήν αὐταπάτη πώς μπορούσαμε νά βελτιώσουμε τά ἤθη, ἤ, ὅπως λέγαμε χαριτολογώντας, νά δώσουμε στούς μπολσεβίκους μιά καλή συμβουλή γιά νά σταματήσουνε τίς βαναυσότητες. Στό δεύτερο μισό τῆς δεκαετίας ἡ ζωή φάνηκε νά σταθεροποιεῖται: τά τρόφιμα καί τά ροῦχα ἐμφανίσθηκαν πάλι στά μαγαζιά, οἱ ἄνθρωποι ἄρχισαν νά ξανεπαίρνουν βάρος, οἱ μαῦροι κύκλοι κάτω ἀπό τά μάτια χάθηκαν, τά τραῖνα καί τά τράμ κινήθηκαν πάλι. Ὅλοι ἔνιωθαν τήν ἀνάγκη νά ζήσουν ἥσυχα, γι᾿ αὐτό τό λόγο ὅλοι ἔπαθαν ἀνίατοι τύφλωση, πράγμα πού συνοδεύεται πάντα ἀπό ἠθική σκλήρυνση [...] Καί ὅμως οἱ ἴδιοι αὐτοί ἄνθρωποι τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿20 ἦταν ἐκείνοι πού κατέστρεψαν τίς παλιές ἀξίες καί ἐφεῦραν διατυπώσεις πού ἔχουν γίνει πιά ψωμοτύρι: ‘τό νέο Κράτος’... ‘μοναδική ἐμπειρία’... ‘δέν γίνεται ὀμελέτα χωρίς νά σπάσεις αὐγά᾿... Δικαιολογοῦσαν κάθε ἐκτέλεση μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι χτιζόταν ἕνας κόσμος ὅπου ἡ βία θά εἶχε ἐκλείψει καί καμία θυσία δέν ἦταν ἀρκετά μεγάλη προκειμένου νά οἰκοδομηθεῖ ἡ ‘καινούργια κοινωνία’, πού δέν εἶχε τό ὅμοιό της στό παρελθόν. Κανένας δέν εἶχε προσέξει ὅτι ὁ σκοπός εἶχε ἀρχίσει νά ἁγιάζει τά μέσα καί στή συνέχεια, ὅπως γίνετα πάντα, ὁ σκοπός σιγά σιγά ἐξαφανίστηκε.(11: Nadejda Mandelstam, Contre toute espoir.)» Δημήτρης Ραυτόπουλος, «Ἄρης Ἀλεξάνδρου, ὁ ἐξόριστος», Ἐκδόσεις Σοκόλη, Ἀθήνα 1996, σ. 60.

«Κάπως ἀμήχανα εἶδαν οἱ ὁμότεχνοί του, συνομήλικοι καί νεότεροι αὐτή τή μοναξιά, τόν ἀποκλεισμό.Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι στή συζήτηση πού ὀργάνωσε ἡ 'Αὐγή' (10/9/1978) λίγο μετά, ανάμεσα σέ τρεῖς ἀξιόλογους ἀνθρώπους τῶν γραμμάτων - Α.Φραγκιᾶς, Α. Ἀργυρίου, Δ. Μαρωνίτης- δέν ἀκούστηκε , ἤ τουλάχιστον δέν τυπώθηκε, οὔτε ἡ λέξη 'ἀπομόνωση', δέν ἔγινε καμιά ἀναφορά σ᾿ αὐτό τό στοιχεῖο τῆς ζωῆς του, πού δέν εἶναι ἐντούτοις μόνο βιογραφικά ἐνδιαφέρον ἀλλά καί συστατικό σπουδαῖο τῆς γραφῆς του. Καί τό ἀνέκδοτο πού θυμήθηκε ὁ Α. Φραγκιᾶς ἦταν σάν χαρακτηριστικό μιᾶς προσωπικότητας μᾶλλον παρά ἑνός ἀνελέητα ἀπομονωμένου ἀπό τούς συντρόφους του ἀνθρώπου.» Δημήτρης Ραυτόπουλος, «Ἄρης Ἀλεξάνδρου, ὁ ἐξόριστος», Σοκόλης, Ἀθήνα 1996, σ. 190.

Ὁ Α. Ἀλεξάνδρου δέν δεχόταν συμβιβασμούς πάνω στήν ἄσκηση τῆς ποίησης. Καί δέν δεχόταν νά ἀνήκουν οἱ ποιητές σέ δόγματα καί παρατάξεις. «Ἡ ἱστορία λέει ἐπικαλούμενος τόν Καμύ, εἶναι συνεχής πάλη ἀνάμεσα στούς ποιητές καί στούς χωροφύλακες...»

   Συνεπῶς: «Πῶς εἶναι δυνατόν λοιπόν οἱ ποιητές νά δέχονται βραβεῖα ἀπό τούς χωροφύλακες (τό Κράτος). Σέ συνέντευξή του στόν Ρένο Ἀποστολίδη γιά τίς Εἰκόνες  (περιοδικό), ὁ Ἄρης καταδίκαζε τόν θεσμό τῶν κρατικῶν βραβείων καί ὅλα  ἀνεξερέτως τά βραβεῖα λογοτεχνίας. (Ἐκτός ἀπό τά Κρατικά, στίς δεκαετίες ᾿50 καί ᾿60 ἔκαναν θραύση καί τρία βραβεῖα τῆς ὁμάδας τῶν «Δώδεκα»: Ὁ ποιητής εἶναι πάντοτε μέ τό μέρος τῆς Ἀντιγόνης καί ποτέ μέ τό μέρος τοῦ Κρέοντα, ἐξηγοῦσε. Οἱ κυβερνήσεις καί οἱ ἡγεσίες τῶν κομμάτων καθοδηγοῦνται πάντα ἀπό τή σκοπιμότητα. Ὁ ποιητής βλέπει μακρύτερα ἀπό τή σκοπιμότητα τῆς πολιτικῆς [...] Ὁ ποιητής εἶναι τό ἀντίθετο τοῦ πολιτικοῦ, διότι ἀρνεῖται νά ὑποταχθεῖ στή σκοπιμότητα τῆς πολιτικῆς. Σχετικά μέ τή σκοπιμότητα αὐτή,  θύμιζε πὠς ὅταν ἡ ἐπιτροπή εἶναι «μικτή» τό βραβεῖο μοιράζεται στά δύο (Ρίτσος-Δικταῖος, Καραντώνης-Λειβαδίτης).

Δημήτρης Ραυτόπουλος, «Ἄρης Ἀλεξάνδρου, ὁ ἐξόριστος», Σοκόλης, Ἀθήνα 1996, σ. 227.

Αντλήθηκαν απ' το προφίλ του Γιώργου Αράγη