Κωστής Παλαμάς - Ευρώπη

 

Κατερίνα Φωτεινάκη - Ευρώπη Ἀτὰρ πόλεμος γαῖαν ἅπασαν ἔχει. Καλλίνος («Αποσπάσματα»).

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ Η Ανατολή αλαφιάζεται, και η Δύσημια φλόγα, και τραβάει στα μισουράνια.Λύκοι οι λαοί. Τροχίζουνε τα Μίσητα γιαταγάνια. 5Του Βαρβάρου το ξέσπασμα οι αιώνεςγιγαντεμένο μάς το ξαναδίνουν.Ωκεανοί! Καστροκάραβα γοργόνες,και καταπίνουν. Για ποιούς δυνάστες και για ποιές κορόνες10στης γης δουλεύαν τα έγκατα ποιοί μάγοι;Τρέμουν τα πυργοκάραβα οι λιμιώνεςκαι τα πελάγη. Στρέγει του ονείρου τ’ όνειρο, και πάειμε τους αϊτούς αερόπλανος, μα ω νίκη!15ο άνθρωπος, κύριος του γλαυκού, σκορπάεικι εκεί τη φρίκη. Της νύχτας Νιβελούγγοι ως να ξαφνίζουντου ηλιού το φως… Του Ρήνου ω νεκροκόρες,δέρνουν κι εσάς και σας παραστρατίζουν20τεράστιες μπόρες. Ο Σιγφρίδος, ο ήρωας χρυσομάλληςανθρώπους γονατίζει και στοιχεία.Ο πόλεμος των κόσμων είναι ο κράλης,κράλισσα η Βία. 25Αγγλοσαξόνοι, Φράγκοι, Ούγγροι, Αλαμάνοι,όχεντρα Ευρώπη, τα φουσάτα δράκοι,οι ξεθεμελιωτές εδώ είν’ Ουλάνοικι εκεί Κοζάκοι. Απ’ της στέπας τ’ απέραντα νά ο Σλάβος,30απέραντη μπασιά, του ολέθρου τάμα.Η λευτεριά το φάντασμα είναι, ο σκλάβοςείναι το πράμα. Σκαντιναβοί, Ελβετοί, Λατίνοι, Ρούσοι,ο μάρτυς Πολωνός, ηρώισσα Φλάντρα,35μικροί μεγάλοι, εμπρός για το γιουρούσι,ορμή ενός άντρα. Στο θρόνο σου χτυπιέσαι ανταριασμένηΘεών που σβήνουν ω λάτρισσα Υπατία,του Γάλλου δέσποινα, αιματοθρεμμένη40Δημοκρατία! Ταράζεται βόσγιο μετερίζι,καβαλάρισσ’ αλύγιστη, οργή θεία,Παρίσια ευγενικά, σας φοβερίζειη Βαλκυρία. 45Των καιρών ο προφήτης, Ταμερλάνος·σκιάς όναρ της ειρήνης ο Μεσσίας,τετράπλατος κριτής ο Αμερικάνος,και της Ασίας ασκητευτές θησαυριστές Ιντιάνοι,50ο Κίτρινος, ορθός· ωκεανίτες,καραμανίτες, η Αφρική, τουράνοι,άρειοι, σημίτες, οι Πολιτείες που τις φιλεί ο Αδρίας,ο Ρουμάνος, τ’ αδέρφι ο Σέρβος, φράχτης·55—Χιμώντας ας μουγκρίζει της Αουστρίαςο καταρράχτης! Βόσγια βουνά, Καρπάθια, ο Αίμος! Ράχεςκαι ζυγοί σειένται· οι θάλασσες ουρλιάζουν,των πέντε ηπείρων οι όργητες κι οι αμάχες60πάσκα γιορτάζουν. Μα ο Βρετανός με το θαλασσομάχοσκήπτρο του που τα κύματα προστάζει,ποιών Καισάρων το δέσιμο στο βράχοξανά ετοιμάζει; 65Και ο Τούρκος με τα δόντια τα σκυλίσιαπου σε κρατά, και σαν κλαημού κοιλάδασε κάνει, Ανατολή, γη παραδείσια,και η μάνα Ελλάδα, της δάφης πάντα ονειροπλέχτρα, πλάι70στον Κυβερνήτη και στο Βασιλιά της.—Κέρωσε η Πλάση, αφτιάζεται, βαστάειτην αναπνιά της. Ο ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ Μα ο στοχαστής, όποια η ψυχή του, και όποιαφυλή τού δίνει το αίμα του, αγναντεύει75από τα γαληνά του κατατόπια,και δεν κιοτεύει. Με του ελέους το σπάρασμα, του τρόμουτο πάγωμα, το χαίρεται στο κλάμακαι στο χαμό, μελετητής του Νόμου,80το μέγα δράμα. Μα ο στοχαστής, όποια η ψυχή του, και όποιαφυλή τού δίνει το αίμα του, κρατιέταιστα βαθιά γαληνά του κατατόπια,και συλλογιέται: 85Γεράματα ούτε και ξανάνιωμα ούτε,ίδια, Ευρώπη, ο Νόμος, καρχαρίας,πάντα ένα το περπάτημα —τ’ ακούτε;—της Ιστορίας. Του δυνατού, ω αδύνατε, συντρίμμι,90και κάποτε —α! παρηγορήσου— ταίρι·του δυνατού συχνά κι εσύ, Επιστήμη,το τυφλό χέρι. Ο Πόλεμος, των πάντων ο πατέρας;Μηνύτρα πλούσιας βλάστησης η λάβα;95Πώς θα πιαστεί το πλάσμα από το τέρας;—Ποιός ξέρει! Τράβα. Κι αν κάποιο σαρκωθεί όνειρο μεγάλο,και κόσμο νέο τινάξει η τρικυμία,και στυλωθεί κι απάνου από το σάλο100η Ευρώπη, Μία, κι αν το κράτος μιας άλλης κοινωνίαςθεμελιωθεί στων όλων τα ρημάδια,πάντα θα καις, δαυλί της Ερινύας,μες στα σκοτάδια. 105Δύναμη αν έρθεις μιας πιο δίκαιας γένναςστα ερείπια Κράτη και στων θρόνων τ’ άδεια,πάντα οι σκληροί και οι μαλακοί, ο ποιμέναςκαι τα κοπάδια, [εχτός αν μέλλεταί σου, άνθρωπε, κάτι,110που κι εσύ, Ιστορία, δεν το προσμένεις,απίστευτο ξετύλιμα στο μάτιτης Οικουμένης!] Ο ΠΟΙΗΤΗΣ Ο ποιητής. Μες στα σπλάχνα του σπαρμένοςθαματουργός του ονείρου πιάνει ο σπόρος115κι είναι σα νους εκστατικός παρμένοςφτερουγοφόρος. Κάτου από τα φτερούγια του πλασμάτωνωραίων για το στίχο του όλα εικόνες,τα ρόδα τ’ Απριλιού και των αρμάτων120οι λεγεώνες. Και μηδέ του πολέμου το κανόνικαι μήτε ο γοργοπόταμος του αιμάτουδεν του μαραίνουν τ’ άνθος που μυρώνειτα σωθικά του. 125Κι εγώ πιστός του τραγουδιού, για τούτο,δεν τρέμω σαν παιδί μπρος στον Αράπη.—Στη φλόγα και στο φόνο και στο κνούτοσε φέρνω, Αγάπη! Τ’ αχνάρια από τα πόδια σου καινούρια130φωτίσματα για τα πατήματά μου,γέλιο είν’ αυγούλας της φωτιάς σου η φούριαστο βράδιασμά μου. Τα μάτια σου, του ωραίου ω βρυσομάνα,μέσα τους όλα ωραία τ’ αντιφεγγίζουν.135Νά! των τσάρων οι αϊτοί με ουρανοπλάναφτερά αρμενίζουν, ο πόλεμος, καθώς τον αγναντέψεις,γίνεται κάτου απ’ τη ματιά σου ανάμα,ο Γερμανός της πράξης και της σκέψης140είναι το θάμα, όπου Τολστόηδες, όλα ευλογημένα,όπου Γκαίτε, φως όλα και σοφία.Μα εμένα είν’ όλ’ η αγάπη μου για σένατώρα, ω ΓΑΛΛΙΑ! 145Πρώτα της θείας Μητέρας μου το γάλακι ύστερα εσύ της έρημος το μάννα,εσύ χαρά, οδηγήτρα εσύ δασκάλα,εσύ άλλη μάνα. Τα κοσμοπατημένα χώματά σου150δεν πάτησα, δε μ’ έλουσες, Σηκουάνα,του τραγουδιού μου φέγγος το όραμά σου,εσύ άλλη μάνα. Ω κελτικές βαλανιδιές και ω κρίνοιγαλατικοί σε λυρικά Παρίσια155με τους Ουγκό, μ’ εσάς, ω Λαμαρτίνοι,φτερά, μεθύσια! Και κρασί με κεράσανε και «υψώσου»μου είπαν — Ντάντηδες, Νίτσε, Ίψεν, οι Σαιξπήροιμε τα ιερά τους χέρια στο δικό σου160χρυσό ποτήρι. Παιδί. Κι εσύ πρωτάστραψες εμπρός μουτους ευρωπαίους ξεσκίζοντας τους χάρτεςμε του λόγου τους Μιραμπό, του κόσμουτους Βοναπάρτες. 165Δεν είσαι για του τάφου το σκουλήκι,οι θεοί σου ζουν, μ’ αυτούς κι εσύ, Υπατία,σαν τη Δόξα μ’ εσέ άμποτε και η Νίκη,Δημοκρατία! 25 του Αυγούστου 1914 Βωμοί, Βιβλίο Πέμπτο